Abdullah Bosnevî`de varlık-imkân ve yokluk

Abstract

Mîlâdî 16. yy'ın sonu ile 17.yy'ın ilk yarısında yaşamış olan Abdullah Bosnevî, vahdet-i vücûd düşüncesinin en önemli ve etkin savunucularından biridir. Onun tüm düşüncesini, genelde vahdet-i vücûdun, özelde ise varlık-birlik-yokluk ve imkân kavramlarının anlam haritaları oluşturmaktadır. Bu bağlamda, varlık-yokluk ve imkân problemini, ontik ve epistemik boyutlarıyla Abdullah Bosnevî özelinde incelediğimiz bu çalışma, onun bu kavramlara getirdiği açıklamaları, ürettiği yeni kavramları ve yaklaşım biçimini dikkatlere sunmaktadır. Buna göre İbn Arabî'ye kadar olan varlık tartışmalarının tarihi seyrinin gözler önüne serilmesi amacını güden birinci bölümde, varlık kavramının, düşüncenin tarihi seyri içinde geçirdiği mühim kırılma noktaları üzerinde durulmuştur. Böylelikle İbn Arabî öncesi, varlık kavramının arkeolojisi yapılmış, arka planının fotoğrafı çekilmiştir. Ardından Bosnevî'nin, varlık tartışmalarının, kat'iyyen son noktası olarak telakki ettiği ve bu açıdan hâtemü'l-evliyâ olarak gördüğü İbn Arabî'nin, kendinden önceki düşünürler tarafından şekillendirilen varlık problemine katkısının neler olduğu sorgulanmıştır. Onun düşüncesinin orijinal yanları belirtilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise Bosnevî'nin, `Varlık` ve `Bir` kavramlarına bakışı, üçüncü bölümde Bosnevî'nin varlık-imkân ve yokluk kavramlarının çeşitli açılardan birbirleriyle olan ilişkilerine dair görüşleri tespit ve analiz edilmiştir. Üçüncü bölümde de yokluk kavramına getirdiği yeni açılımlar tartışmaya açılmıştır.

Abdullah Bosnevi who lived between at the end of 16th and in the first half of the 17th century is one of the most important and effective defenders of wahdat al-wujud. All of his thoughts compose of wahdat al-wujud in general and the meaning maps of the terms existence-unity-absence and possibility in particular. In this context, this study which are examined the problem of existence-absence and possibility in terms of ontic and epistemic dimensions with reference to Abdullah Bosnevi presents his explanations about these concepts, new concepts produced by him and his approach. The first chapter of this study, which is designed as three sections, has been assigned to the concepts of `Existence` and `One` `which are the basic bases of Ibn 'Arabi doctrine. Accordingly, the historical course of controversies of existence till Ibn Arabi, the important breakpoints of the concept of existence are emphasized. Therefore, the archeology of the concept of existence before Ibn Arabi has been made and the background of it has been photographed. Afterwards, it is mentioned what the contribution to the problem of existence shaped by previous thinkers Ibn Arabi made. In addition, his thought about `Existence-One` and `Unity of Existence` with regard to Abdullah Bosnevi have been questioned. In the second chapter, the view of Bosnavi on the concepts of 'Existence and One' and the relations existence-possibility and absence with each other from various aspects have been analyzed. In the third chapter, the new expansions that he brought to the concept of absence have been opened to discussion.