İsmail Hakkı İzmirli`de tasavvur mantığı

Abstract

İzmirli İsmail Hakkı, Türkiye mantık tarihi açısından önemli birşahsiyettir. O, çok dil bilmenin avantajıyla ve birikimleri sayesinde bir çok eservermiştir. Onun tasavvur mantığı konusunda ortaya koydukları da oldukçaönemlidir. Onun tasavvur tanımı dikkat çekicidir. O birçok mantıkçının aksinetasavvur kelimesini kavram yerine değil, kavram öncesi hazırlık olarakdeğerlendirir. Bu açıdan tasavvur başlığı altında tasavvur çeşitlerine de yer verir.Ayrıca o, 'marifet' kavramını 'doğru bilgi' anlamında kullanır. Bu anlamda ilimbir marifetler yığınıdır.İzmirli'ye göre ilmin üç temel özelliği vardır: yakîn (kesinlik), umûm(genellik) ve metot (menhec). Bedenin ihtiyacı kuvvet ise aklın ihtiyacı da ilimdir.Mantık, tasdikât ve tasavvurâtın lazım olan bütün konularını içeren ilimdir.Mantık bilen ilmen kuvvetli yetişmiş olur. İzmirli kategorileri sorulan sorulara veverilen cevaplara göre sınıflandırır.Bir şeyin sınırlarını o şeyin kendisi için mümkün olan fert ve sıfatlarbelirler. İzmirli'ye göre, içlem o şeyin özel maddesi, kaplam onun uygulamadairesidir.Her tasavvur, beş tümelden birine dahildir. İzmirli'ye göre ilk dördü ( cins,tür, fasl, hassa) zâtı teşkil eder. Beş tümel tasavvurâtın en (külli) genel tertibiolduğundan 'Külliyât' adıyla anılmıştır.İzmirli, tarifi, 'bir tasavvurun içlemini ve tasavvur aracılığıyla bir lafzınmanasının tam tahlilidir.' şeklinde ifade eder. Ona gore, 'hadd' ve 'resm'kelimeleri tarif yerine kullanılamaz.Tarifteki hatalar ya mana yönünden ya lafız yönünden ya da her ikisindenkaynaklanır.Taksim (bölme) ise, bir tasavvurun içleminin tahlilinden ibarettir. Külliyicüzlerine bölmektir. Bir şeyin yerini belirtmek açısından önemlidir.Tüm bu tasavvurât konuları, epistemoloji açısından oldukça önemlidir. Herbiri bilginin ayrı bir basamağını oluşturur.Anahtar Kelimeler: İzmirli İsmail Hakkı, mantık, tasavvur mantığı,epistemoloji.

İzmirli İsmail Haqqı is an important person in terms of logic history inTurkey. He has written many works thanks to the advantages and knowledge ofknowing many languages.It is also very important that they put forward the logic of his imagination.The definition of that imagination is remarkable. He sees the concept of conceptionas pre-concept preparation rather than concept, unlike many other logicians. Inthis respect, it includes imagination types under the title of imagination. Inaddition, he uses the concept of `ingenuity` in the sense of `correct knowledge`.Therefore, science is a pile of knowledge.According to İzmir, science has three main characteristics: yakîn (reality),umûm (generality) and menhec (method). If the body's need is the force of mind isthe science.Logic is the science that contains all the subjects that are necessary to certifyand envision. if person logic reads, the information becomes strong. Izmirliclassifies the categories according to the questions given.Persons and adjectives determine the limits of something as possible for thatthing. According to Izmir, the special matter of that thing, the application of theapplication is application area.Each imagination is included in one of the five divisions. According toİzmirli, the first four (genus, genre, chapter, hassa) constitute zât. Since it is thegeneral arrangement of the five universal envisions, it is called 'Kulliyât'.Izmir, the recipe, `the inclusion of an imagination and through theimagination is a complete analysis of the meaning of a letter` is expressed as. Thewords cannot be used 'hadd' and 'picture' cannot be used instead of the definition.viiTaksim (classification) consists of the interior of an imagination. To dividethe complexes. It is important to indicate the location of something.All of these imagination issues are very important in terms of epistemology.Each of them forms a separate step of information.Key Words: izmirli İsmail Haqqı, logic, logic of imagination, epistemology.