İslâm iktisat düşüncesinin fıkhî kaynakları ve bir örnek olarak İmam Şâfiî`nin El-Üm adlı eseri

Abstract

İslâm iktisadının ayrı bir bilim dalı olarak ortaya çıkması yaklaşık bir asrı bulmasına rağmen düşünce olarak İslâm'ın ilk yıllarına kadar götürülmesi mümkündür. Kur'an ve Sünnetin iktisadî hayata dair getirdiği ilkeler, canlı bir ekonomik hayatın içinde olan ilk Müslümanların uygulamalarıyla ete kemiğe bürünmüştür. İslâm'ın çalışmayı ve ticareti ibadetleştiren bakış açısı, zaman içinde iktisadî konuları içeren çok sayıda eserin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu çerçevede İslâm ilim geleneğinin yazılı kaynaklarına bakıldığında zengin bir muhteva ile karşılaşılmaktadır. Bu muhtevanın büyük bir bölümünü hiç şüphesiz fıkıh literatürü oluşturmaktadır. Bu eserlerin incelenmesi hem batılı iktisat tarihçilerinin ifade ettiği iktisadın karanlık çağını ortaya koymak hem de günümüz iktisat düşüncesinin gelişimine katkı sunmak açısından önemi haizdir. Bu tezde, İslâm iktisat düşüncesinin fıkhî kaynaklarına bir örnek olarak İmam Şâfiî'nin görüşleri ele alınmaktadır. Bu çerçevede İmam Şâfiî'nin yaşadığı dönemin iktisadî yapısı ve onun görüşlerini bulabildiğimiz el-Üm adlı eserinden hareketle onun, toprak mülkiyeti, arz-talep, faiz ve para, selem, kırâd ve icare gibi konulardaki yaklaşımları tahlil edilmiştir

The principles of the Qur'an and the Sunnah concerning economic life have been propagated by the practices of the first Muslims in a vibrant economic life. The principles of the Qur'an and Sunnah regarding economic life have been fleshed by the practices of the first Muslims in a lively economic life. Islam's view of worshiping work and trade has led to the emergence of a number of works involving economic issues over time. In this context, when we look at the written sources of Islamic science tradition, a rich content is encountered. A large part of this content is undoubtedly from the fiqh literature. The analysis of these works is important both in terms of revealing the dark age of economics expressed by Western economic historians and contributing to the development of contemporary economic thought. In this thesis, the views of Imam Shafii as an example of Fiqh sources of Islamic thought are discussed. In this context, the economic structure of the period in which Imam Shafi lived and his views on al-Um, from which we can find his views, were analyzed in terms of land ownership, supply-demand, interest and money, salem, mudarabah and ijarah.