01444 numaralı İnegöl müslim nüfus defteri`nin transkripsiyon ve değerlendirmesi

Abstract

Osmanlı Devleti, modern anlamda ilk nüfus sayımını II. Mahmud (1808-1839) döneminde 1830-1831 yıllarında yapmıştır. Bu nüfus sayımlarının yapılma amacı Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması sonrasında yeni kurulan Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye için uygun kişileri tespit etmek ve gayrimüslim erkek nüfusu belirleyerek vergi mükellefi olan kişileri kayıt altına almaktı. Bu amaç doğrultusunda başlatılan ve ilerleyen dönemlerde daha da geliştirilen nüfus sayımları Osmanlı arşivlerinde Osmanlı toplumunun demografik istatistik bilgisini vermesi açısından önemli bir kaynaktır. 1831 yılında Hüdavendigâr Sancağına bağlı olan İnegöl Kazası da ilk nüfus sayımlarının yapılmış olduğu yerlerdendir. Çalışmamızı teşkil eden İnegöl nüfus defteri Osmanlı Arşivinde NFS.d. 01444 numara ile kayıtlıdır. Defterin ilk sayfası mevcut olmadığından sayım tarihi kesin olarak bilinememektedir. Defterdeki yoklamalarda verilmiş olan en geç tarihin H.1259 (M. 1843) olmasından dolayı, bu defterin 1843 tarihli sayıma ait olduğu söylenebilir. Bu sayım askerî amaç gözetilerek yapıldığından dolayı kayıtlarda İnegöl nüfusunun o dönemine dair demografik, askerî ve sosyo-ekonomik bilgiler yer almaktadır. Çalışmada defterde yer alan bilgiler doğrultusunda tablolar oluşturularak veriler değerlendirilmiş ve defterin transkribi verilmiştir. Ortaya çıkan veriler XIX. yüzyılın ilk yarısında İnegöl'ün askerî ve sosyo-ekonomik durumuna farklı açılardan bakma imkânı sunmuştur.

Ottoman Empire conducted the first census in the modern sense in 1830-1831 during the reign of Mahmud II (1808-1839). The aim of these censuses was to determine the suitable people and non-Muslim male population for the newly established Asakir-i Mansure-i Muhammediye after the abolition of the Janissary Corps and to identify the jizya tax payers. The censuses initiated in accordance with this aim and further developed in the following periods are an important source in terms of providing demographic statistics information of the Ottoman society in the Ottoman archives. İnegöl District, which was connected to the Hüdavendigar sanjak in 1831, is one of the places where the first censuses were made.The İnegöl census book which constitutes our study is registered in the Ottoman archive with the number NFS.s. 01444. Since the first page of the book does not exist, the counting date is unknown. Since the latest date given in the inspection is H.1259 (1843), it can be said that this book belongs to the census dated 1843. Since this census was carried out for military purposes, the records include military and socio-economic information about that period of the İnegöl population. In the study, tables were created in line with the information in the book and the data were evaluated and transcript of the book was given. The resulting data provided the opportunity to look at the military and socio-economic situation of Inegöl from different angles in the first half of the XIX. century.