Hudâvendigâr vilâyeti`nde tütüncülük ve reji idaresi

Abstract

Hudâvendigâr Vilâyeti Osmanlı toprakları içinde ziraat ve sanayi alanlarında ön plana çıkan tarımsal üretim çeşitliğine sahip bir sahadır. Tütün üretiminin yapıldığı bu bölge, zamanla elişerek tütün ve tütüncülükte önde gelen yerlerden biri haline gelmiştir. Tütün bitkisinin 19. yüzyılda üretim oranının vilâyet merkez, köy ve kasabalarında artması ile tütüncülük sektörü iktisadi olarak yerel halka kazanç getirmiştir. 1883 yılında kurulan Reji İdaresi'nin merkezi İstanbul'dur. Tütün üretim alanları içerisinde bulunan Hudâvendigar Vilâyeti'nde şirketin işleyişinin takip edilebilmesi adına memuriyetlikler tesis edilmiştir. Bu çalışmada tütün üretiminin vilâyet için önemi ile Reji Şirketi'nin Hudâvendigâr Vilâyeti'ndeki uygulamaları, 30 yıllık imtiyaz süresi dolana kadarki süreçte üretici, tüketici ve şirket bağlamı içerisinde değerlendirilmiştir. Reji ile ilgili birçok araştırma yapılmış olmasına rağmen, Hudâvendigâr Vilâyeti ile ilgili müstakil bir çalışma mevcut değildir. Hudâvendigâr Vilâyet Sâlnâmeleri ve Başkanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan belgeler ışığında tütün üretimi ve Reji İdaresi uygulamalarını yerel bazda değerlendirerek literatüre katkı sağlamak tezin temel amacını oluşturmaktadır.Anahtar Sözcükler : Bursa, Tarım, Tekel, Düyûn-ı Umûmiyye, Çiftçi.

The Vilayet of Hudâvendigâr is an area with a variety of agricultural production that stands out in the fields of agriculture and industry within the Ottoman territories. This region, where tobacco production is made, has developed over time and has become one of the leading places in tobacco and tobacco business. With the increase in the production rate of tobacco plant in the province center, village and towns in the 19th century, the tobacco sector has brought economic benefits to the local people. Established in 1883, Regie Administration is headquartered in Istanbul. In the Vilayet of Hudâvendigâr, which is located within the tobacco production areas, civil servants offices were established in order to monitor the operation of the company. In this study, the importance of tobacco production for the province and the practices of Reji Company in the Vilayet of Hudâvendigâr were evaluated within the context of producers, consumers and companies during the period until the concession period of 30 years. Although a lot of research has been done on the Regie, there is no independent study on the Hudâvendigâr Province. The main purpose of the thesis is to evaluate the local production of tobacco production and the practices of the Regie in the light of the documents in the Sâlnâmes of Hudâvendigâr Vilâyet and the Ottoman Archives.Keywords: Duhân, Bursa, Agriculture, Tekel, Duyûn-ı Umûmiyye, Farmer.