Gazali ve İbn Rüşd`de akli bilgiye dair şüphe ve kesinlik

Abstract

`Gazali Ve İbn Rüşd'de Akli Bilgiye Dair Şüphe Ve Kesinlik` başlıklı çalışmamızda İslam düşünce tarihinde öne çıkan iki isim, akli bilgi konusunda karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Gazali'ye göre bilgi kaynakları; taklitle gelen inançlar, beş duyu ve akıldan oluşmaktadır. Düşünürün El-Munkız adlı eserine göre taklitle gelen, yani insana kendi dışından dâhil olan bilgiler, bir sorgulama neticesinde kabul edilmelidir. Gazalî bundan sonra sırasıyla, insanın kendisine ait bilgi kaynakları olan beş duyu ve aklı güvenirlik testinden geçirmektedir. Ona göre beş duyu, insanı yanılttığı için güvenilir değildir. Her ne kadar beş duyuya göre daha doğru veriler elde etse de akıl da, yanılma riski barındırdığından, güvenilir değildir. O halde insanın güvenebileceği tek bilgi, aklın da üstünde olan tecrübî bilgidir. Bu, diğer bir adıyla mistik tecrübe ya da keşftir. İbn Rüşd`e göre ise beş duyu akıldan farklı olarak tikel ve somut bilgi elde eder. Dolayısıyla onun yanılması gayet normaldir. Bu durum, bilginin oluşum sürecinde beş duyuya ait bir eksiklik olmaktan öte, aklî bilgiye giden yolda bir aşamayı temsil etmektedir. Akıl ise soyut ve tümel bilgileri elde etmesiyle beş duyudan ayrılır. İbn Rüşd`e göre aklın verileri, kesin öncüllere dayandığı zaman hakikati ifade etmektedir. Bu, burhan denilen metodun ta kendisidir. Düşünüre göre din ve aklın alanları birbirinden farklıdır fakat her iki hakikat de birbirine zıt değildir.

In our study titled `Doubt and certainty about mental knewledge in Gazali and rush` two names at the beginning of one of the Islamic historical planning interpreted using their mental knowledge. According to Ghazali; The beliefs that come from imitation are five senses and minds. According to El-Munkız's thinker, the ones that come to imitation, that is before human beings, are accepted as a result of questioning. Ghazali will then test the five senses and minds, which are sources of information about what is human being, in the room. According to him, the five senses are not reliable because they mislead you. Although it is more accurate than the five senses, the mind is not reliable when looking for the risk of error. At that time, the only information one can rely on is the knowledge that is above the mind. This is a mystical experience or discovery. According to Ibn Rushd, the five senses are different from the mind, that is, they acquire particular and concrete knowledge. It's perfectly normal. This represented a stage in the path of the intellectuals, a deficiency of the five senses in the formation of knowledge. The mind is separated from the five senses by acquiring abstract and universal knowledge. According to Ibn Rushd, we express their minds when truth is based on precursors. This is the taste of the method called burhan. According to the thinker, religion and mind are different from each other, but contrast the two truths.