Muhibbî Dîvânı (1500 – 2000. Gazeller)(Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük)

Abstract

Kelime ve onların art arda dizilişiyle oluşan cümleler, metinlere çok katmanlı anlamkazandırmaları açısından önemlidir. Metinleri anlaşılır kılan öğelerin başında dilbirimlerinin varlığı kadar, kelimelerin anlamlarına yüklenen tarihsel dönüşümler,dönemsel kullanılış biçimleri, kalıp ifadeleri ve metinlere ait dönemsel sosyolojik olguve olayların etkileri de azımsanamaz.Divan edebiyatının derin ve dönemsel anlamlar yüklü dünyasına girebilmek, sözcükdağarcığını dönemin şairlerinin ruhlarına ve şevklerine yaraşır bir şekilde ortayaçıkarmak adına yapılan çalışmalardan birisi de TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat MetinleriBağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) projesidir.Elektronik ortamda veri girişi, sözlük ve bilgi havuzu oluşturarak metinleri bağlamsalolarak değerlendirip kullanıcıların hizmetine sunmayı amaç edinen TEBDİZ Projesikapsamındaki bu çalışmada sultan şairlerden en `muhteşemi` olarak anılan Muhîbbî'nin(Kânûnî Sultan Süleyman) 500 gazeli (1500-2000. gazeller) gerekli düzenlemeleryapılarak sisteme yüklenmiş ve gazellerin bağlamlı dizini oluşturulmuştur. Çalışmayaesas alınan neşriyat Kemal Yavuz ve Orhan Yavuz'un `Muhibbî Dîvânı-Bütün Şiirleri`adlı çalışması olmuştur.Yapılan bu çalışma ile elde edilen bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük ile şairin gazellerindekullandığı dil, sözcük zenginliği, dünya ve ahiret hayatına bakış açısı, dönemsel sosyalve psikolojik etkileşimler, toplumsal yaşam kural ve kaidelerine yönelik zengin bir içerikde sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Muhibbî, Kânûnî Sultan Süleyman, Bağlamlı Dizin ve İşlevselSözlük, XVI. yüzyıl.

The words and the sentences formed by their succession are important in terms of givingmulti-layered meaning to the texts. At the beginning of the elements that make the textscomprehensible, the historical transformations imposed on the meanings of the words,the periodic usage forms, the expressions of the patterns and the effects of the periodicsociological phenomena and events of the texts cannot be underestimated.TEBDİZ (Contextual Index and Functional Glossary of Historical and Literary Texts) isa project of the works carried out in order to enter the deep and periodic world of Divanliterature, and to reveal its vocabulary in a way suitable for the spirits and enthusiasm ofthe poets of the period.The aim of this study is to create a data entry, dictionary and information pool in theelectronic environment and to evaluate the texts in a contextual way within the scope ofTEBDİZ Project, 500 gazels (1500-2000. Ghazals) of Muhîbbî (Kânûnî SultanSüleyman), known as `the most wonderful den among the sultan poets, were loaded intothe system and the contextual index of the ghazals was established. The publication isbased on the study conducted by Kemal Yavuz and Orhan Yavuz called `Muhibbî Dîvanı-Whole Poems`.In this study, contextual index and functional dictionary obtained by the poet's languageused in the gazelle, word richness, world and the Hereafter, life perspective, social andpsychological interactions, a rich content is presented for the rules and rules of social life.Key Words: Muhibbi, Kânûnî Sultan Suleyman, Contextual Directory and FunctionalDictionary, XVIth century.