Osmanlı idaresinde hicaz ve Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridelerinde Hicaz vilayeti (1908-1918)

Abstract

Hicaz bölgesi İslam dünyası için önemli dini mekânları içerisinde barındırır. Mekke ve Medine Müslümanlar için hac merkezi olması bakımından büyük önem arz eder. Yavuz Sultan Selim döneminde gerçekleşen Mısır'ın fethiyle 1517'de Osmanlı topraklarına katılan Hicaz'ın sınırları içerisinde; Mekke, Medine ve Cidde şehirleri bulunuyordu. Bu sınırlar zaman içerisinde değişiklik göstermiş olsa da 1908 yılından Osmanlı Devleti'nin yıkılışına kadar yukarıda bahsedilen şeklini esas itibariyle korudu. 1864 yılında Vilayet Nizamnamesi'nin çıkarılmasıyla Hicaz 1868'de eyaletten vilayete dönüştü. II. Abdülhamit döneminde bölgeye siyasi, idari, ekonomi ve hac ibadetinin kolaylaşması gibi sebeplerle Şam ve Medine arasında Hicaz Demiryolu yapımına başlandı. Meşrutiyet'in ilanıyla beraber 1908 yılında Meclis-i Mebusan yeniden açıldı. Meclis'te Hicaz Demiryolu başta olmak üzere, bölgede ortaya çıkan hastalık, yönetici sorunları, bölgenin bütçe sorunları ve bölge şeriflerinin yarattığı kargaşalar gibi Hicaz bölgesinin meseleleri tartışıldı. Anahtar Kelimeler: Hicaz, Osmanlı Devleti, Mekke, Medine, Cidde, Zabıt Ceridesi, Meclis-i Mebusan

The Hejaz area contains important sacred places for the Islamic world. Mecca and Medina, located within the borders of Hejaz, hold a crucial significance for Muslims because they are pilgrimage centers. Mecca, Medina and Jeddah cities were located within the borders of Hejaz province, joined the Ottoman lands in 1517 with the conquest of Egypt, which was occured during the reign of Yavuz Sultan Selim. Although the border lines of Hejaz changed in the process of time, the area kept its importance on, as it is mentioned above, from 1908 until the fall of the Ottoman state. With the proclamation of 1864 Province Regulations (Vilayet Nizamnamesi) Hejaz was transformed from the province into a vilayet in 1868. Upon the decision Sultan Abdulhamit II, the Hejaz Railway between Damascus and Medina was started to be built in order to facilitate of some reasons such as a political, administrative, economic and pilgrimage worship. After the declaration of the II. Constitutional Monarchy, Meclis-i Mebusan was reopened in 1908. The issues of the Hejaz region such as the Hejaz railroad, the diseases that emerged in the region, managerial problems, the budget problems of the region and the turmoil created by the regional sheriffs, were discussed in the sessions of the Parliament. Keywords: Hejaz, Ottoman State, Mecca, Medina, Jeddah, Hejaz Deputies, Ottoman Parliament, The Ottoman Parliamentary Papers (Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi)