Bazı helianthus (Helianthus spp.) türlerinin morfolojik ve fenolojik karakterisazyonu ile türler arası melez kombinasyonları oluşturulması ve tohum bağlama durumlarının tespit edilmesi

Abstract

Bu çalışma 2014-2015 yıllarında Tekirdağ koşullarında MAY Tohumculuk Trakya Araştırma ve Geliştirme İstasyonunun arazi koşulları ile sera şartlarında, bazı yabani Helianthus türlerinin morfolojik, fenolojik ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi ve kültür ayçiçeği ile melezleme olanaklarının araştırılarak yeni ıslah materyalleri elde edebilmek amacı ile yapılmıştır. Araştırmada gözlemlenen fenolojik özellikler yabani türlerin yaşam döngüleri, yetiştirme sezonu ve çiçeklenme zamanıdır. UPOV gözlem kriterleri referans alınarak belirlenen morfolojik gözlem karakterler; hipokotil, yaprak, sap tüylülüğü, dil çiçekleri, brakte yapraklar, bitki boyu, bitkide dallanma durumu, bitki tablası ve tohumda toplam 40 tane gözlem alınmış türler arasında bazı karakterler açısından önemli farklılıklar görülmüştür. Araştırma başlangıç materyallerinin bazılarından ve çalışmalarda yapılan melezlerden yeteri kadar tohum temin edilemediğinden, bazı incelemeler yapılamamıştır. F1 elde etmek için 2 kültür ana hattı ile 2'si tek yıllık ( H. argophyllus / H. debilis subsp. cucumerifolius ), 3 tanesi çok yıllık ( H. maxmiliani / H. nuttallii subsp. rydbergii ve H. tuberosus), 5 yabani Helianthus türü arasında toplam 10 farklı kombinasyonda melezlemeler yapılmıştır. Gerçekleştirilen melezleme çalışmalarının sonucunda 1 yabani tür hariç (H. tuberosus) diğerlerinden tohum elde edilmiştir. En yüksek tohum miktarı H. argophyllus melez kombinasyonlarından sağlanmıştır.

This study carried out between 2014-2015 at MAY Seed Thrace research station fields and cages in Tekirdağ, Turkey. Aims of the study were to investigate some wild Helianthus species's morphological, phenological and environmental characteristics, their chance to cross with cultivated sunflower lines, and to optain new breeding materials. Phenological features observed in the study were life cycles of wild species, growing season and flowering times. Some of the morphological characters observed based on UPOV criteria were hypocotyl, leaf, stem hairiness,·ray florets, bracts, plant hight, branching, head size and seeds etc. In total 40 characteristics were checked and some significant differences were observed between the species for some characters. Some observetions could not be carried out due to the insufficient seed amount of some of the starting materials and crosses made. To obtain F1 hybrid, 2 cultivated sunflower female lines crossed with 2 annual ( H. argophyllus / H. debilis subsp. cucumerifolius ) and 3 perennial ( H. maxmiliani / H. nuttallii subsp. rydbergii and H. tuberosus), in total 5 wild Helianthus species. Total of 10 F1 hybrid combinations were obtained. Among the cross combinations except 1 wild species (H. tuberosus), seeds obtained from all. The highest seed amount obtained from the crosses made with H. argophyllus.