Japon insan kaynakları yönetiminin 1990 yılı öncesi ve sonrası dönemde karşılaştırılması

Abstract

Karşılaştırmalı insan kaynakları yönetimi, farklı ülke ve bölgelerdeki insan kaynakları politika ve uygulamalarına odaklanan sistematik bir araştırma yöntemidir. İnsan kaynakları yönetimi modelleri ülkeden ülkeye, bazen de farklı görüşlerle ülke içinde bile değişmektedir. Japon insan kaynakları yönetimi modeli, Japon kültürel değerleriyle bezenmiş kendine has uygulamaları ile her zaman ilgi uyandıran bir model olmuştur. Japonya, ülke dışından aldığı uygulamaları kendi kültürü ile harmanlamış ve dünyanın ilgi duyduğu bir model oluşturmuştur. Modelin temelinde `üç sütun` ve bunlara dayanan uygulamalar bulunmaktadır. Bunlar ömür boyu istihdam, kıdeme dayalı ücret ve terfi ile işletme sendikacılığıdır. Ancak, 1990'larda yaşanan balon ekonomisinin çökmesi ile birlikte, Japon modeli ve ona dayanan insan kaynakları uygulamalarında çok ciddi değişimler yaşanmıştır.Literatür taraması olan bu çalışmada, Japon insan kaynakları yönetimi modeli ve ona dayanan uygulamaların özellikleri ile modelde ve uygulamalarda yaşanan değişimler anlatılmaktadır. Japon modeli, Türkçe literatürde incelenen bir konu olsa da, modelin yaşadığı değişimleri detaylı bir şekilde içeren herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Çalışma ile Japon modelinde yaşanan değişimler incelenerek Türkçe literatüre katkı yapmak amaçlanmaktadır. Yapılan çalışmaya göre, Japon modelinin temelini oluşturan üç uygulamada da ciddi değişimler vardır. İşletmeler ekonomik verimliliklerini artırmak için ömür boyu istihdamdan kaçınmakta ve işçi tercihlerini daha çok düzenli olmayan işçilerden yana kullanmaktadır. Ücret ve terfide bireysel başarı ve sonuçlar da önem kazanmıştır. İşletme sendikaları halen var olsalar da sendikalaşma oranı giderek azalmıştır ve sendikaların eski gücü kalmamıştır.

Comparative human resource management is a systematic investigation method that tries to explain the HR policy and practices. Human resource management models vary across countries, even sometimes regions. The Japanese human resource management model has always been an interesting model with its unique practices adorned with cultural values. Japan blends the practices received from outside the country with its own culture and forms a model that the world is interested in. The model is based on `three pillars` and practices related to the pillars. The pillars are lifetime employment, wage and promotion based on seniority and enterprise unionism. However, after the burst of balloon economy, there have been serious changes in human resource practices of the model.This study, which is a literature review, describes the characteristics of the Japanese human resource management model and the practices based on it, as well as the changes in the model and practices. Although the Japanese model has been examined in the Turkish literature, it is not found any detailed study regarding of the changes experienced by the model. This study aims to contribute to the Turkish literature by examining the changes in the traditional Japanese model. Accordingly, there are serious changes in the three pillars that underlie the Japanese model. Businesses avoid lifetime employment in order to increase the productivity and their preferences are trending up to non-regular workers. There is an increased use of individual output based performance instead of seniority. Even though enterprise unions exist, they do not have the same strength as they used to, and also unionism rate is decreasing.