Tunç ve Demir çağında Anadolu`nun güneyinde Orthostatin mimaride kullanımı ve işlevi

Abstract

Anadolu yarımadası, özellikle de Anadolu' nun güney kesimi ideal iklimi, zengin maden yataklarına sahip olması ve kültürel geçiş güzergâhında (Mısır, Mezopotamya, Suriye, Anadolu ve Balkanlar) yer alması bakımından tarihöncesi devirlerden bu yana önemini korumaktadır. Tunç ve Demir Çağı'nda da devem eden söz konusu bu popülarite, mimarinin gelişiminde de etkili olmuştur.Duvar bedenlerinin alt kısımları, dış etmenlere ve neme karşı en zayıf bölüm olması bakımından orthostatlar ile korunmaya alınmıştır. Orthostatlar hem yapının statiğinin arttırılması hem de yapıya anıtsallık-görsellik kazandırılması amacıyla kullanılmıştır.Anadolu'da Orta Tunç Çağı' ndan beri mimaride kullanılan orthostatlar Levant ve Ege grubu olmak üzere hem fonksiyonel hem de biçimsel bakımından iki farklı tipte gelişim göstermiştir.M.Ö. 13. yy.' ın sonlarında hem iklimsel değişiklik hem de deniz kavimlerinin akınları sonucu Anadolu' nun siyasi yapısı tümüyle değişerek nihayetinde Hitit İmparatorluğu da yıkılmıştır. Kuzeyden güneye adeta bir domino etkisiyle görülen kültürel göçler neticesinde Anadolu' nun güney kesiminde yeni kültür bölgelerinin şekillenmesiyle sonuçlanmıştır. Demir Çağı' nda Hitit-Assur etkisiyle şekillenen orthostatlar, Geç Hitit sanatının en önemli mimari ürünlerindendir. Ağırlıklı olarak bazalt ve kireçtaşı malzemeden yapılar orthostatlar tapınaklar, kent kapıları, saray ve hilani yapıları, mezar yapısı, anıtsal cadde duvarları ve sivil mimari yapılarında kullanım görmüştür.Anahtar Kelimeler: Anadolu, orthostat, statik, anıtsallık, Hitit, Assur.

The Anatolian peninsula, especially in the southern part of Anatolia, has an ideal climate, rich mineral deposits and has maintained its importance since the prehistoric times in terms of its cultural transition route (Egypt, Mesopotamia, Syria, Anatolia and the Balkans). This popularity in the Bronze and Iron Age was also influential in the development of architecture.The lower parts of the wall bodies are protected by orthostats as they are the weakest part against external factors and groundwater. Orthostats were used to increase the statics of the structure and to provide monumentality and visuality to the structure.The orthostats used in architecture since the Middle Bronze Age in Anatolia showed two different types of development, both in the Levant and Aegean groups, both in terms of function and form.B.C. At the end of the 13th century, as a result of both climatic changes and the attacks of the sea peoples, the political structure of Anatolia changed completely and finally the Hittite Empire collapsed. As a result of the cultural migrations seen with a domino effect from the north to the south, it resulted in the formation of new cultural regions in the southern part of Anatolia. The orthostats shaped by the Hittite-Assyrian influence in the Iron Age are among the most important architectural products of the Late Hittite art.Orthostats made mainly of basalt and limestone material have been used in temples, city gates, palace and hilani structures, grave structure, monumental street walls and civil architectural structures.Key Words: Anatolia, orthostat, static, monumental, Hittitie, Assyrian.