I numaralı (h. 1155–1168/ m. 1742–1755) Bosna Ahkâm Defteri-değerlendı̇rme ve transkrı̇psı̇yon-

Abstract

Osmanlı Devleti'nde adalet sisteminin ilk basamağını kadıların başkanlık ettiği yerel mahkemeler oluşturmaktadır. Bu mahkemelerde çözülemeyen meseleler arzuhal yazılarak ya da divân-ı hümâyûna bizzat gidilerek çözülmeye çalışılmaktaydı. Divân-ı hümâyûnda görüşülen bu meseleler için kanuna uygun hükümler verilmekteydi. Bu hükümler de mahallindeki kadılara, valilere, sancak beylerine ve diğer muhataplarına gönderilirdi. Meselelerin çözümü için verilen bu hükümler ahkâm şikâyet defterlerine kaydedilirdi.Çalışmanın konusunu Hicri 1155-1168, Milâdi 1742–1755 tarihlerini kapsayan I Numaralı Bosna Ahkâm Defteri'ndeki hükümler ve bu hükümlerin tasnif ve tahlili oluşturmaktadır. Hükümler, konularına göre çeşitli başlıklar altında örneklendirilerek incelenmeye çalışılmıştır. İlgili defterde yer alan hükümler, Bosna'nın idarî, sosyal ve iktisadî yaşamı hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Yapılan çalışmada defterdeki hükümler esas alınarak, XVIII. yüzyıl Bosna'sı hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu dönemde yaşanan olaylar, gelecek yıllarda yaşanacak gelişmelerin de temel sebeplerini oluşturmuştur.Anahtar Kelimeler: Ahkâm Defterleri, Divan-ı Hümayun, Bosna, Osmanlı Devleti, XVIII. Yüzyıl, Balkanlar.

The first steps of the justice system in the Ottoman Empire are the local courts presided by kadi. Unresolved issues in these courts, it was tried to be solved by writing them or by going to Divan-i Hümayun personally. In Divan-i Hümayun proceedings, lawful decisions were made on these issues. These provisions were also sent to kadi, governors, sancak bey and other interlocutors at the scene. These provisions for the resolution of matters were recorded in the Ahkam Şikayet Registers.The subject of the study is composed of the classification and analysis of the provisions and the provisions in number 1 Bosna Ahkam Register which covers the dates of Hijri 1155-1168 and the AD. 1742-1755. The provisions were examined by examples under various headings.Ahkam Şikayet Register contains valuable information about Bosnia's administrative social and economic life. In the study, based on the provisions in the register XVIII. Century Bosnia and Herzegovina. Events during this period, the main reasons for the developments in the coming years.Keywords: Ahkam Registers, Divan-i Humayun, Bosnia, Ottoman Empire, XVIII. Century, Balkans.