Finansal krizlerin öncü göstergeleri, tahmin yöntemleri ve kriz anında uygulanan politikalar: Türkiye örneği

Abstract

Dünya'da ve Türkiye'de sıkça yaşanan finansal krizler, çıkış nedenlerinin ve etki alanlarının farklı olması nedeniyle pek çok araştırmaya konu olmuştur. Ülkemizde finansal sistemdeki zayıflıklar, yanlış makroekonomik politikalar ve küreselleşmenin etkisiyle 1990 sonrası birçok krizle karşı karşıya kalınmıştır. Finansal krizlerin sıkça yaşanması, krizlerin önceden tespit edilip edilemeyeceği konusunu gündeme taşımış çeşitli erken uyarı modelleri geliştirilmiştir. Bu modellerde kullanılacak değişkenlerin seçimi, oluşabilecek krizlerin doğru tespit edilebilmesi adına oldukça önem taşımaktadır. Çalışmada finansal krizlerin varlığının tespit edilmesi konusunda Şubat 1990- Temmuz 2019 dönemi verileri kullanılarak finansal baskı endeksi (FBE) hesaplanması yapılmış, bu endeks eşliğinde finansal krizlerin öncü göstergesi olarak kullanılabilecek değişkenlerle karşılaştırma yapılmıştır. Çalışmada kullanılan FBE ülkemizde yaşanan 1994, 2000, 2001 ve 2008 krizlerini başarılı bir şekilde tespit etmiştir. Aynı endeks 2018 yılında sıkıntılı bir dönem yaşandığının işaretini vermiştir. Finansal baskı endeksi ile yapılan karşılaştırmalar sonucunda krizlerin öncü göstergesi olarak kullanabilecek en başarılı değişkenlerin; enflasyon oranı, sanayi üretim endeksi, altın ve petrol fiyatları, uluslararası rezervler, ihracatın ithalatı karşılama oranı ve cari açık olduğu görülmüştür. Erken uyarı modelleri eşliğinde bu değişkenlerin tercih edilmesi, finansal krizlerin öngörülmesi konusunda başarı oranlarının arttırabileceği görüşünü kuvvetlendirmektedir.

Financial crises in the world and in Turkey have been the subject of many studies due to the different reasons for their exit and their impact areas. Our country has faced many crises after 1990 due to weaknesses in the financial system, incorrect macroeconomic policies and globalization. Various early warning models have been developed which have raised the issue of the frequent occurrence of financial crises and whether crises can be detected in advance. The selection of variables to be used in these models is very important in order to accurately identify the crises that may occur. February 1990 July 2019 financial pressure index (FBE) was calculated and compared with the variables that can be used as a leading indicator of financial crises in the context of this index in order to determine the existence of financial crises in the study. The FBE used in the study successfully identified the 1994, 2000, 2001 and 2008 crises in our country. The same index indicated a troubled period in 2018. As a result of comparisons with the financial pressure index, the most successful variables that can be used as a leading indicator of crises are inflation rate, industrial production index, internal debt stock, gold and oil prices, international reserves, import coverage ratio prices and current account deficit. The preference of these variables, accompanied by early warning models, reinforces the view that success rates can increase when it comes to predicting financial crises.