Türkiye kiraz ihracatının pazar gücü

Abstract

Kiraz dünyada yetiştirme alanı geniş olan meyvelerden birisidir. Fakat ticari olarak üretimi Türkiye, ABD, Şili, Özbekistan, İspanya ve Kanada gibi ülkelerde yapılmaktadır. Kirazın küresel düzeyde en erken verilerine ulaşıldığı 1961 yılından 1980'li yıllara kadar üretiminde ve sınırlı da olsa ticaretinde ABD, Almanya, İtalya, SSCB, ve Fransa gibi ülkeler ön plandadır. Fakat 1980'li yıllarda hem kiraz yetiştiriciliği konusunda dünya çapında ilerlemeler kaydedilmesi hem de dış ticaretteki gelişmelerin etkisi ile Türkiye, Şili, ABD, Kanada, Özbekistan ve İspanya gibi ülkeler üretimde ve rekabette üstünlük sağlayıp ön plana çıkan ülkeler olmuştur.Yıllara ve mevsim şartlarına bağlı olarak üretim düzeyi değişmekle birlikte dünya kiraz üretiminde Türkiye açık ara lider konumda yer almaktadır. Coğrafi yapısı iklim şartları itibariyle kiraz üretiminde Türkiye avantajlı bir ülkedir. 1980 yılından itibaren kiraz yetiştiriciliğinde ve dış ticaretin serbestleşmesi konusunda olumlu gelişmelerin etkisi ile kiraz üretimi ve ticaretinde hızlı bir şekilde ön plana çıkmaya başlamıştır. Türkiye 2017 yılı itibariyle dünya kiraz üretiminin %25'ini karşılamaktadır. Fakat bu başarıyı henüz kiraz ihracatına yansıtamamıştır. Türkiye toplam dünya kiraz ihracatından sadece %5'lik pay almaktadır. Ayrıca Türkiye, kiraz üretiminin sadece %8-15'lik kısmını ihraç etmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada; Türkiye'nin kiraz ihacat piyasasındaki pazar gücü Yeni Endüstriyel Organizasyon yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir.1994-2017 dönemleri arasındaki yıllık veriler kullanılarak yapılan çalışmada; Hausman testi sonucunda eşanlılık ilişkisi elde edilemediğinden Görünürde İlişkisiz Regresyon (SUR) yöntemi kullanılmıştır. Yapılan ekonometrik analiz sonucunda; Türkiye'nin kiraz ihracat piyasasındaki pazar gücü katsayısı, 0,18 olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla Türkiye kiraz ihracatının oligopolistik bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Pazar Gücü, Kiraz İhracatı, Yeni Endüstriyel Organizasyon Yöntemi, Eşanlı Denklem Sistemi, Türkiye

Cherry is one of the fruits that has a large cultivation area in the world. However, it is commercially produced in countries such as Turkey, USA, Chile, Uzbekistan, Spain and Canada. Countries such as USA, Germany, Italy, USSR and France are in the forefront in the production and trade of cherries from 1961 when cherry is the earliest data on the global level to the 1980s. However, in the 1980s, countries such as Turkey, Chile, USA, Canada, Uzbekistan and Spain became prominent in production and competitiveness due to both the worldwide progress in cherry cultivation and the impact of foreign trade developments.Although production level changes depending on years and seasonal conditions, Turkey is the top producer of cherry in the world. Turkey is an advantageous country in cherry production thanks to its geographical structure and climatic conditions. Since the 1980s, with the effect of positive developments in cherry cultivation and liberalization of foreign trade, cherry production and trade in Turkey has started to come to the forefront quickly. As of 2017, Turkey met 25% of the world cherry production. However, this success has not yet been reflected in its cherry exports. Turkey has only a 5% share in the total world cherry export market. In addition, Turkey exports only 8-15% of its cherry production. Therefore, in this study; market power in Turkey's cherry export markets are analyzed using new methods of Industrial Organization.In the study that encompasses the 1994-2017 period with annual data, Seemingly Unrelated Regression (SUR) method is used since Hausman test could not obtain simultaneity relationship. As a result of econometric analysis; market power of Turkey's cherry export market is calculated as 0.18. Therefore, Turkey is found to have an oligopolistic sutructure in cherry exports.Key Words: Market Power, Cherry Export, New Industrial Organization Method, Simultaneous Equation System, Turkey