Türkiye`de jeolojik mirasın korunması üzerine analitik bir çerçeve

Abstract

Jeolojik miras ya da kültürel jeoloji kavramlarının gelişiminde; uluslararası düzeyde bilimsel ve eğitimsel araştırmalar önemli derecede farkındalık ve bilinç sağlamakla birlikte; Türkiye'deki gerek ulusal mevzuat içeriğinde gerekse bilimsel araştırmalar ve farkındalık bakımından yeterli düzeyde bilgi birikimi ve bilinç oluşmadığı söylenebilir. Bu doğrultuda, jeolojik miras üzerine gerek yönetim planı ve ziyaretçi denetimi gerekse sunum olanakları ve sosyal aktiviteler bağlamında alternatiflerin sunulması, akademik ve bilimsel çalışmalarınyaygınlaştırılmasının önemli ve gerekli olduğunu düşünülmektedir. Jeolojik miras konusunu odak alan bu tez çalışmasının amacı; ulusal mevzuat içeriği ile kurumsal ve hukuksal altyapısı açık ve net olarak tanımlanmayan, akademik–bilimsel düzeyde yeterince tartışılmayan jeolojik miras konusunu, Türkiye jeolojik miras kaynak ve değerleri ile ulusal–uluslararası hukuksal metinler eşliğinde ele alarak, jeolojik miras yönetimi bağlamındakoruma–kullanma koşullarına yönelik yöntemsel izlence belirlemeyi hedeflemektedir. Daha açık bir ifadeyle; Türkiye'deki jeolojik mirasa ilişkin kaynak ve değerlerin, sürdürülebilirlik ilkesi temelinde korunması–geliştirilmesi ve tanıtılması ile kurumsal örgütlenme modeline yönelik kapsam ve içeriğin tanımlanmasıdır.Araştırma sonunda jeolojik miras koruma konusunu analitik bir bakış açısı ile ele alan bütünleşik bir koruma modeli–uygulama rehberi; mevzuat önerileri eşliğinde kaynak ve işlev farklılıklarını gözeterek, kavramsallaştırma ve koruma–kullanma koşullarına ilişkin öneriler sunan statü tanımlaması; planlama–uygulama ve denetim–izleme süreçlerine ilişkin çalışmaları tanımlayan planlama modeli, jeolojik miras konusunda yerel halk öncelikli olmak üzere tüm kurumsal bileşenleri paydaş planı kapsamında bir araya getirerek geniş katılım ve işbirliğiolanakları sunan katılım modeli, jeolojik miras alanlarının koruma sürecinde yetki–sorumluluk paylaşımını tanımlayana yönetim modeli ile koruma sürecine ilişkin bütçe olanakları–kaynakları ve bütçe planını tanımlayan finansman modeli olarak kurgulanmış ve açıklanmıştır. Bu tez çalışması ile ortaya konan bütünleşik bir koruma modelinin, ulusal mevzuat kapsamında yapılacak düzenlemeler ile akademik–bilimsel çalışmalara yöntemsel katkının bütünleşik koruma yaklaşımı temelinde mekânsal, çevresel, sosyo–ekonomik ve kurumsal stratejilere ilkesel düzeyde planlama–uygulama rehberi olacağı düşünülmektedir.ANAHTAR KELİMELER: Jeolojik miras, kültürel jeoloji, jeolojik koruma, koruma planlaması

In the development of geological heritage or cultural geology concepts; in company with providing scientific and educational researches significantly awareness and consciousness; in both the content of national legislation and in terms of scientific researches and awareness, it can be said that accumulation of knowledge and consciousness adequately have not been formed. In this regard, it is considered important and necessary to be presented alternatives, disseminate academic and scientific studies on the geological heritage in terms of both management plan and visitor control, presentation opportunities and social activities. The purpose of this thesis study, which focuses on the subject of geological heritage; it aims the national legislative content and its institutional and legal infrastructure are not clearly defined, the issue of geological heritage, whichcannot be adequately discussed at the academic-scientific level, dealing with accompanied by national-international legal texts with Turkey geological heritage resource and values, to determine methodological program for conservation-use conditions in the context of geological heritage management. More clearly; withthe resources and values related to geological heritage in Turkey to be protecteddeveloped and introduced on the basis of the principle of sustainability, is to be defined the extent and content for the institutional organization model. At the end of the research, an integrated conservation model-application guide that deals with the issue of geological heritage conservation with an analytical perspective; the definition of the status, which offers suggestions on the conceptualization and protection-use conditions, taking into account the differences in resource and function, accompanied by legislative proposals; the planning model that defines the works related to planning-implementation and control-monitoring processes, the participation model that offers wideparticipation and cooperation opportunities by bringing together all the institutional components, primarily local people, in the extent of the stakeholder plan on the geological heritage, it was designed and explained as a financing model that defines the management model and budget possibilities-resources and budget plan for the conservation process.KEYWORDS: Geological heritage, cultural geology, geologic conservation, conservation planning