Halk anlatılarının yenidenyazımı sürecinde Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu

Abstract

Türk ve dünya edebiyatlarında özel bir yeri olan ve Türk milletinin maddi ve manevi değerlerini somut bir şekilde yansıtan Dedem Korkut Kitabı, 1815 yılında Heinrich Friedrich Von Diez tarafından bilim dünyasına tanıtıldığından beri eskimeyen ve tüketilemeyen kaynaklardan biri olarak dikkat çekmektedir. Kitapta yer alan on iki anlatı, Oğuzların 9. ve 11. yüzyıllar arasındaki idari, iktisadi, kültürel ve dinî yapılarını dinleyiciye/ okuyucuya aktarmaktadır. Kilisli Muallim Rıfat'ın Türkiye'deki ilk neşrinden sonraki yüz yıllık süre içerisinde Dedem Korkut Kitabı birçok araştırmacı tarafından ele alınmış ve bilimsel ölçütlerde neşirler ve makaleler yayımlanmıştır. Bunun yanında Dedem Korkut Kitabı'nın masal, efsane, hikâye hatta tiyatro ve sinema filmi senaryosu olarak defalarca yeniden yazılmıştır. Ortaya çıkan yeni metinlerin birçoğu, asıl metinlerin kopyası olarak değerlendirilebilecek tekrarları iken bazıları da dil, üslup, olay örgüsü ve motifleri bakımından farklılaşmış formları olarak karşımıza çıkmaktadır. Dedem Korkut Kitabı'nın yenidenyazımlarının geçirdiği değişim ve dönüşümler ve bunların hangi boyutlarda ve amaçlarda gerçekleştiklerinin ortaya konulması, yazınsal süreç içerisinde anlatıların geçirdiği dönüşümleri aydınlattığı gibi bundan sonra yazılacak olanlara da ışık tutması bağlamında önem arz etmektedir.Çalışmamızda, Dedem Korkut Kitabı'nın Dresden nüshasında beşinci boy olarak yer alan ve Türklerin İslamiyet'i yeni yeni benimsediği bir dönemde inanç karmaşası yaşayan, bu bağlamda da Azrail'e kafa tutan Deli Dumrul'un ölümü bünyesinde hissedişiyle ilahi gücü ve yaşamın gerçeklerini kabul edişini anlatan Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Boyu'nun yenidenyazımları ele alınacak, ortaya çıkan yeni anlatılardaki biçimsel ve anlamsal dönüşümler açıklamalarıyla birlikte ortaya konmaya çalışılmıştır.

Dedem Korkut Book, which has a special place in Turkish and world literature and reflects the material and spiritual values of the Turkish nation in a concrete way, draws attention as one of the sources that has not been consumed and consumed since it was introduced to the scientific world by Heinrich Friedrich Von Diez in 1815. The twelve narratives in the book convey the lives, administrative, economic, cultural and religious structures of the Oghuz Turks who lived between the 9th and 11th centuries.The Book of Dedem Korkut has been handled by many researchers and publications and articles have been published in scientific criteria in the next hundred years from Kilisli Muallem Rifat's first publication in Turkey. In addition, the book of Dedem Korkut is rewritten many times as a fairy tale, legend, story or even a theater and cinema script. While many of the new texts emerged as repetitions of plagiarism, some appear as differentiated forms in terms of language, style, plot and motifs. The changes and transformations of the rewriting of the book of Dedem Korkut and revealing the dimensions and the aims of these changes are important in terms of illuminating the transformations of the narratives in the literary process as well as shedding light on the things to be written.In our study, Deli Dumrul Boyu, which is the fifth dimension in the copy of the Book of Dedem Korkut, corresponds to a period in which Turks have recently adopted Islam and Deli Dumrul is confused with belief and thus defies the Azrael. It is told about his divine power and his acceptance of the realities of life through his feeling within death. Duha Huge Son Deli Dumrul Boyu rewriting will be discussed, the formal and semantic transformations in the new narratives will be put forward together with the explanations.