H. 1301 (M. 1884) tarihli salname ışığında II. Abdülhamid Dönemi hicaz vilayeti (tarihi ve coğrafyası, sosyal-kültürel, ekonomik, idari-askeri yapı)

Abstract

Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti idarî alanda köklü değişiklere gitmiştir. Bu değişiklerden birisi de 1867'de çıkarılan Vilayet Nizamnamesi'dir. Bu nizamname ile eyaletten vilayete geçilmiş, devletin idari birimleri yeniden oluşturulmuş ve vilayetlerde; vilayetlerin tarihi ve coğrafyasını ihtiva eden, sosyal-kültürel, ekonomik ve idarî-askerî yapısını gösteren salnameler yani yıllıklar tutulmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti idaresinde bulunan Hicaz Vilayeti'ni konu edinen çalışmamızda H. 1301 (M.1884) tarihli Hicaz Vilayeti Salnamesi'nden edinilen bilgiler ışığında II. Abdülhamid döneminde Hicaz Vilayeti'nin tarihi ve coğrafyası, sosyal-kültürel, ekonomik ve idari-askeri yapısının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Hicaz Vilayeti'ne ait ilk salname olan H. 1301 (M. 1884) tarihli salnamenin transkripsiyonu yapılarak, tezimizde telif eserlerden de faydalanılmıştır. Çalışmamıza göre Hicaz Vilayeti Kâbe'yi de içinde bulunduran Mekke ile Medine ve Cidde sancaklarından ve bu sancaklara bağlı nahiyelerden meydana gelmektedir. Hicaz'ın neredeyse Kâbe ile özdeşleşen tarihi ve coğrafyası salname ışığında ele alınırken, çalışmamızda II. Abdülhamid döneminde Hicaz'ın sosyal ve kültürel yapısı, ekonomik durumu ile Hicaz Vilayeti'ni oluşturan sancaklar ve yönetim organları ve Osmanlı Devleti'nin bölgedeki askeri varlığı ortaya konmuştur.

With the declaration of the Tanzimat Edict, the Ottoman State made radical changes in the administrative field. One of these changes is the Provincial Ordinance issued in 1867. With this regulation, it was passed from state to province, administrative units were rebuilt and in provinces; The year, which includes the history and geography of the provinces and shows the social-cultural, economic and administrative-military structure, annuals are being kept. In the light of the information obtained from the Hejaz Province Yearbook in H. 1301 (M.1884), in our study on the subject of the Hejaz Province under the administration of the Ottoman State. It was aimed to reveal the history and geography, social-cultural, economic and administrative-military structure of the Hejaz Province during the reign of Abdulhamid II. The first yearbook of Hejaz Province, H. 1301 (M. 1884) date, was transcribed and copyright works were also used in our thesis. According to our study, Hejaz Province consists of the Makkah, which also includes the Kaaba, and the sanjaks of Medina and Jeddah and the townships connected to these sancaks. While the history and geography of Hejaz, almost identical with the Kaaba, are handled in the light of salname, in our study II. During the reign of Abdulhamid, the social and cultural structure of Hejaz, its economic status, the sanjaks and administrative bodies that constituted the Hejaz Province and the military presence of the Ottoman State in the region were revealed.