Ortaokul düzeyinde kazandırılması hedeflenen beşeri coğrafya kavramlarının belirlenmesi ve kavramların öğretilme düzeyi: Kırşehir örneği

Abstract

Coğrafi bilgiler, yaşanılan yörenin beşeri ve fiziki özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Dolayısıyla bireyin, yaşadığı bölge ile diğer bölgeler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar hakkında çıkarım yapabilmesi coğrafi bilgiler aracılığıyla olmaktadır. Coğrafi bilgiler eğitim programlarında yer almakta olup ortaokul düzeyindeki bireylerin coğrafi bilgileri (beşeri ve fiziki coğrafya bilgisi) kazanması, ağırlıklı olarak Sosyal Bilgiler dersinin kazanımları aracılığıyla olmaktadır. Bu araştırmada ise Sosyal Bilgiler dersi içerisinde yer alan coğrafi bilgilerin beşeri kısmı (beşeri coğrafya) ele alınmıştır. Zira beşeri coğrafya, coğrafyanın ana disiplinlerinden bir tanesidir. Ancak bu güne kadar, beşeri coğrafya eğitimine yönelik çalışmalar sınırlı ölçüde kalmıştır. Bu durum dikkate alındığında bu tez çalışmasının beşeri coğrafya alanına katkı sağlayacağı ümit edilmektedir. Bu düşünceden hareketle tezin konusu `Ortaokul düzeyinde kazandırılması hedeflenen beşeri coğrafya kavramları nelerdir?` sorusu çevresinde şekillenmiştir. Bu doğrultuda ortaokul düzeyinde kazandırılması hedeflenen beşeri coğrafya kavramlarının belirlenmesi için 2015 ve 2018 yıllarına ait Sosyal Bilgiler dersi öğretim programları incelenmeye alınmıştır. Ayrıca kavramların teyit edilmesi amacıyla bu programlar doğrultusunda hazırlanan ilgili ders kitapları da bu çalışmada incelenmektedir. Belirlenen kavramların öğrenilme düzeyi bu tez çalışmasında değerlendirilirken aynı zamanda belirlenen kazanımların da kendi içerisinde analizi yapılmıştır. Araştırmada, `Karma Araştırma Modeli` uygulanmış olup araştırmanın nitel boyutunda doküman analizi, nicel boyutunda ise tarama modeli kullanılmıştır. Bu kapsamda, araştırmacı tarafından, bir başarı testi hazırlanmış ve uygulanmıştır. Hazırlanan başarı testi için sosyo-ekonomik düzeyleri (SED) düşük, orta ve yüksek kategoride yer alan 185 katılımcı belirlenmiştir. Söz konusu test, farklı okullardaki bu 185 katılımcıya uygulanmıştır. 2015 ve 2018 yıllarına ait Sosyal Bilgiler dersi öğretim programları ayrı ayrı incelenmiştir. Bu programlarda yer alan beşeri coğrafya kazanımları sınıflandırılarak, kavramların ayrıntılı bir şekilde analizi yapılmıştır. Araştırmanın sonucuna göre, her iki programda (2015 ve 2018) da, 5., 6., ve 7. sınıf düzeyinde, beşeri coğrafya kazanımlarına yer verildiği görülmüştür. Bölgesel Coğrafya kazanımları sadece 2015 öğretim programında yer almaktadır. Nüfus Coğrafyasına ilişkin kazanımlar ise sadece 2018 öğretim programında görülmektedir. Her iki öğretim programında ortak olan ise Ekonomik Coğrafya, Kültür Coğrafyası, Siyasi Coğrafya, Yerleşme Coğrafyası ve Tarihi Coğrafyaya ilişkin kazanımlardır. İncelenen Sosyal Bilgiler ders kitapları ve programları içerisinde bölge, göç, ithalat ve kültür gibi 55 adet temel beşeri coğrafya kavramının yer aldığı görülmektedir. İncelenen ders kitapları ve programlara göre belirlenen kavramların öğrenilme düzeyi genel olarak değerlendirildiğinde, sosyo-ekonomik düzeyi (SED) orta seviyede olan okullardaki katılımcıların, beşeri coğrafya konularındaki başarı düzeylerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca okullar arasındaki başarı durumları açısından nüfus coğrafyası kategorisine göre dikkat çekici bir değişikliğin olduğu görülürken siyasi coğrafya ve yerleşme coğrafyası kategorisine göre ise bir değişikliğin olmadığı görülmektedir. Bütün katılımcıların sadece yerleşme coğrafyasına ilişkin konularda başarısız olması da dikkat çekmektedir.

Geographical information provides information about the social and physical characteristics of the inhabited region. Therefore, it is through geographical information than an individual can make inferences about the similarities and differences between the region in which he lives and the other regions. Geographic information has been included in educational programs and it is through the gains of social studies course that individuals at secondary school level achieve geographic information (social and physical Geographical information). In this research, the human aspect of geographic information (Human Geography) was questioned. Because human geography is one of the main disciplines of geography. However, studies on human geography education have remained to a limited extent so far. Considering this situation, it is hoped that this thesis study will contribute to the field of human geography. Based on this idea, the subject of the thesis has been shaped around the question `what are the concepts of human geography that are intended to be acquired at secondary school level?`. For this purpose, the social studies course curriculum for 2015 and 2018 has been examined in order to determine the human geography concepts that are intended to be acquired at secondary school level. In addition, for the purpose of confirming concepts, the related textbooks prepared in accordance with these programs are also examined in this study. While the level of learning of the determined concepts was evaluated in this thesis, the analysis of the determined achievements was also carried out within itself.In the research, `Mixed Research Model` was applied. Within the framework of this model, document analysis was performed. In addition, screening model, one of the quantitative research methods, was used. In this context, a success test was prepared and applied by the researcher. In the achievement test, 185 participants with socio-economic levels (SED) in different (low, medium and high) categories were identified. The test was applied to these 185 participants in different schools. The social studies course curriculum for the years 2015 and 2018 were examined separately. Human geography gains in these programs have been classified and analyzed in detail.According to the results of the research, In both programs (in 2015 and in 2018), it was seen that the human geography gains were included in the 5th, 6th and 7th grade levels. Achievements related to some courses were determined to be included in only one program. Regional Geography gains are only included in the 2015 curriculum. The gains related to Population Geography are seen only in the 2018 curriculum. The acquisitions common to both curricula are economic geography, cultural geography, political geography, settlement geography and historical geography. In the social studies textbooks and programs examined, it appears that 55 basic human geography concepts such as region, migration, import and culture are included. When the level of learning of the identified concepts was taken into consideration in general, it was determined that the participants with medium socio-economic level, (SED) at schools had a higher level of achievement in human geography subjects. In addition, it was found that there was a remarkable difference in the level of achievement between schools according to the category of population geography, while there was no difference in the category of political geography and settlement geography. It was also noted that all participants failed only in matters related to the settlement geography.