Elli yaş ve üzeri bireylerde kolorektal kanser tarama davranışları ve sağlık okuryazarlık düzeyi arasındaki ilişki

Abstract

Araştırma, 50 yaş ve üzeri bireylerin kolorektal kanser tarama davranışları ve sağlık okuryazarlık düzeyi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla tanımlayıcı ve kesitsel olarak uygulandı. Araştırmanın evrenini Sivas Numune Hastanesi İstasyon Ek Binası Yetişkin Gözlem Odası'na 30 Aralık 2019 - 30 Mart 2020 tarihleri arasında başvuran 633 birey oluşturdu. Örnekleme ise araştırmanın dahil edilme ölçütlerine uyan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 50 yaş ve üzeri 332 birey alındı. Araştırma verilerinin toplanmasında Tanıtıcı Özellikleri Belirleme Formu, Kolorektal Kanser Tarama Davranışları Formu ve Sağlık Okuryazarlık Ölçeği kullanıldı. Verilerin değerlendirilmesinde sayı ve yüzdelik dağılımlar, Ki-kare analizi, independent sample t testi, Kolmogorov-Smirnov testi, ANOVA varyans analizi, Kruskall-Wallis testi ve Lojistik Regresyon analizi kullanıldı. Verilerin değerlendirilmesinde p<0.05 değeri anlamlılık düzeyi olarak kabul edildi . Araştırmaya katılan bireylerin çoğunluğunun 50-65 yaş aralığında, kadın ve evli olduğu, çalışmadığı, gelir durumunun giderden az ve ilköğretim mezunu olduğu ve il merkezinde yaşadığı, %45.5'inin kolorektal kanser tarama testleri hakkında bilgisi olduğu ve %30.7'sinin kolorektal kanser tarama testi yaptırdığı belirlendi. Çalışmada ayrıca kolorektal kanser tarama testleri hakkında bilgisi olan bireylerin tarama testi yaptırma oranının daha yüksek olduğu bulundu.Çalışmada bireylerin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği'nden ortalama 81.88±23.64 puan ile orta düzeyde puan aldıkları, 50-65 yaş, erkek, evli, çalışan, gelir düzeyi giderden fazla olan, üniversite mezunu ve il merkezinde yaşayan, 1-9 yıldır kronik hastalığı olan, kolorektal kanser tarama testleri hakkında bilgisi olan bireylerde sağlık okuryazarlık düzeyinin yüksek olduğu (p<0.05), kolorektal kanser tarama testi yaptırma durumu ile sağlık okuryazarlık düzeyi arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı belirlendi (p>0.05) Sonuç olarak; Bireylerin kolorektal kanser tarama testlerini bilme ve test yaptırma oranlarının yetersiz olduğu, orta düzeyde sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip oldukları ve kolorektal kanser tarama testi yaptırma durumu ile sağlık okuryazarlığı arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı belirlendi.Anahtar Kelimeler: Kolorektal kanser, tarama davranışı, sağlık okuryazarlığı, hemşirelik.

The present study was conducted as descriptive and cross-sectional to determine the relationship between the colorectal cancer screening behaviors and health literacy levels of individuals aged 50 and over. The population of the study consisted of 633 individuals applying to Sivas Numune Hospital, Station Additional Building, Adult Observation Room between December 30, 2019 and March 30, 2020. The sample of the study consisted of 332 individuals aged of 50 and over, who agreed to participate in the study, and who met the inclusion criteria. The Descriptive Characteristics Determination Form, Colorectal Cancer Screening Behaviors Form, and Health Literacy Scale were used in collecting the data of the study. Frequency, The Chi-Square Analysis, Independent sample t-test, Kolmogorov-Smirnov Test, ANOVA Variance Analysis, Kruskall-Wallis Test and Logistic Regression Analysis were used in evaluating the data. p<0.05 was considered to be significant in evaluating the data.It was determined that many of the individuals were between the 50-65 average age range, women, married, not working, had low income and they were primary school graduated, lived in the city center, 45.5% had knowledge about colorectal cancer screening tests, and 30.7% had undergone colorectal cancer screening tests. In addition, it was also determined that those who had knowledge about colorectal cancer screening tests had higher participating rate in screening tests. In the study, it was also found that the individuals received moderate scores from the Health Literacy Scale with 81.88±23.64 points; and that the individuals who were between the ages of 50 and 65, who were married, working, living in the city center, had chronic diseases for 1-9 years, had knowledge on colorectal cancer screening tests had higher health literacy levels (p<0.05); and that there was no significant relation between undergoing colorectal cancer screening test and health literacy (p>0.05). As a result, it was found that the knowledge and undergoing of colorectal cancer screening tests of individuals were inadequate, they had moderate health literacy levels, and there was not a significant relation between undergoing colorectal cancer screening test and health literacy. Keywords: Colorectal cancer, screening behavior, health literacy, nursing.