Gebelere verilen eğitimin ağız ve diş sağlığını davranışlarına ve bilgi düzeyine etkisi

Abstract

Araştırma, gebelere verilen eğitimin ağız ve diş sağlığı davranışlarına, bilgi düzeylerine etkisinin belirlenmesi amacıyla randomize kontrollü deneysel olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini Mersin Yenişehir Güvenevler Aile Sağlığı Merkezi'ne başvuran gebeliğinin ilk trimesterinde bulunan, 19-44 yaşlarında, Türkçe okuma yazma bilen ve araştırmaya katılmayı kabul eden sağlıklı gebeler oluşturmuştur. Yapılan güç analizi ile α = 0.05, β = 0.20, 1-β = 0.80 alınarak deney gubuna 30 ve kontrol grubuna 30 olmak üzere olmak üzere toplam 60 gebe alınmıştır (testin gücü p = 0.8056 olarak bulunmuştur). Araştırmanın verileri 1 Nisan-1 Ekim 2017 tarihleri arasında Tanıtıcı Bilgi Formu, Gebelerin Ağız ve Diş Sağlığına Yönelik Davranışlarını Değerlendirme Formu, Gebelerin Ağız ve Diş Sağlığına Yönelik Bilgi Düzeylerini Değerlendirme Formu ve Gebelerin Eğitim Memnuniyetini Değerlendirme Formu kullanılarak yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Deney grubundaki gebelere en fazla beş kişilik gruplar halinde ağız ve diş sağlığı eğitimi verilmiş, kontrol grubundaki gebelere herhangi bir girişimde bulunulmamış, eğitim öncesi ve eğitimden bir ay sonra formların doldurulması sağlanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde Ki-kare ve Student t testleri kullanılmıştır. Veriler ortalama, standart sapma, sayı ve yüzde şeklinde belirtilerek, yanılma düzeyi 0.05 olarak alınmıştır.Araştırmada deney ve kontrol grubundaki gebelerin sosyodemografik, obstetrik ve ağız diş sağlığı ile ilgili özellikler açısından benzer oldukları belirlenmiştir (p>0.05). Gebelerin %20'sinin gebelik öncesi ya da gebeliği sırasında ağız ve diş sağlığının önemi ile ilgili bilgi aldığı, %88.3'ünün gebelik öncesinde ağız ve diş sağlığı problemi yaşadığı, %71.7'sinin yaşadığı sorun nedeniyle daha önce diş hekimine başvurduğu ve %8.3'ünün düzenli olarak diş hekimine gittiği bulunmuştur. Gebelerin çalışma gruplarına göre eğitim öncesi ağız ve diş sağlığına yönelik çoğu davranışları açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir (p>0.05). Eğitim sonrasında deney grubundaki gebelerin tamamının dişlerini düzenli olarak günde en az iki kez fırçaladığı, şekerli - asitli gıdalar tükettikten sonra ağzını su ile çalkaladığı, sürekli florürlü diş macunu kullandığı, diş fırçasını üç ayda bir değiştirdiği belirlenirken, %80'inin dişlerini yuvarlak dairesel hareketlerle diş etinden dişe doğru fırçaladığı, %63.4'ünün haftada bir kez/daha fazla özel ağız gargaralarını kullandığı, %86.7'sinin haftada bir kez/daha fazla diş ipi kullandığı ve kontrol grubuna göre aradaki farkın istatistiksel açıdan anlamlı olduğu tespit edilmiştir (p˂0.05). Eğitim öncesinde, deney grubundaki gebelerin ağız ve diş sağlığına yönelik bilgi puan ortalaması 7.26±3.76, kontrol grubundaki gebelerin 7.13±3.98 olup, eğitim sonrasında deney grubundaki gebelerin bilgi puan ortalaması 20.96±0.99, kontrol grubundaki gebelerin ise 8.70±3.63'tür. Eğitim sonrasında deney grubundaki gebelerin puan ortalamasının kontrol grubundan istatistiksel açıdan anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu saptanmıştır (p˂0.05).Bu sonuçlar doğrultusunda; ebelerin birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında gebelerin ağız diş sağlığı ile ilgili davranışlarını ve bilgi düzeylerini belirlemesi, konuyla ilgili bilgi ve farkındalıklarını artırmaya yönelik eğitimler vermesi, sorun varlığında tedaviye yönlendirmesi, sağlık sistemi içerisinde bu hizmetlerin yaygınlaştırılması önerilmektedir.Anahtar Kelimeler: Gebelik, ağız ve diş sağlığı, eğitim, bilgi ve davranış, ebelik.

The purpose of the study was to determine the effect of education given to pregnant women on their oral and dental health attitudes and knowledge levels. The sample of the study consisted of healthy pregnant women who were between 19-44 years old, were literate in Turkish, were in the first trimester of pregnancy, accepted to participate in the study and who referred to Mersin Yenişehir Güvenevler Family Health Center. A total of 60 pregnant women, 30 of them in experimental group and 30 of them in control group, were included as a result of power analysis carried out by calculating α = 0.05, β = 0.20, 1-β = 0.80 (test power was p=0.8056). Data were collected with face to face interview technique between 1 April and 1 October 2017 using Introductory Information Form, Pregnant Women's Oral and Dental Health Attitudes Assessment Form, Pregnant Women's Oral and Dental Health Knowledge Level Assessment Form and Pregnant Women's Satisfaction for Education Assessment Form. Pregnant women in the experimental group were given oral and dental health education in groups of up to five, no intervention was made to the pregnant women in the control group, and the forms were completed before and one month after the education. Chi-square and Student t tests were used to evaluate the data. Data were expressed as mean, standard deviation, number and percentage and error level was taken as 0.05.It was determined that the pregnant women in the experimental and control groups were similar in terms of sociodemographic, obstetric and oral dental health characteristics (p>0.05). 20% of pregnant women received information about the importance of oral and dental health before or during pregnancy, 88.3% had oral and dental health problems before pregnancy, 71.7% had consulted the dentist because of a problem and 8.3% went to the dentist regularly. It was determined that there was no statistically significant difference in terms of the most attitudes of the pregnant women towards the oral and dental health before education according to the study groups (p>0.05). After the education, it was determined that all pregnant women in the experimental group brushed their teeth regularly at least twice a day, rinsed their mouths with water after consuming sugared-acidic foods, always used fluoride toothpaste, and changed their toothbrushes every three months, 80% of them brushed their teeth from the gum to the teeth in round circular movements, 63.4% used special mouthwashes once a week or more, 86.7% used flosses once a week or more, and the difference between experimental and control groups was found to be statistically significant (p˂0.05).Before the education, the mean score of knowledge about oral and dental health of the pregnant women in the experimental group was 7.26±3.76 and was 7.13±3.98 for the pregnant women in the control group. After the education, the mean knowledge score of the pregnant women in the experimental group was 20.96±0.99 and was 8.70±3.63 for the pregnant women in the control group. It was found that the mean score of the pregnant women in the experimental group after the education was statistically higher than the control group (p˂0.05).In line with these results, it is recommended that midwives determine the attitudes and knowledge levels of pregnant women related to oral dental health within the scope of primary health care services, give trainings to increase their knowledge and awareness on the subject, direct them to get treatment in case of a problem, and extend these services within the health system.Key Words: Pregnancy, oral and dental health, education, knowledge and attitude, midwifery.