Treating outlaws and registering miscreants in early modern Ottoman society: A study on the legal diagnosis of deviance in Seyhulislam Fatwas

Abstract

Bu çalışma 17. ve 18. yüzyıllarda verilen şeyhülislam fetvalarından yola çıkarakklasik dönem sonrası Osmanlı toplumunda var olan ?sapkınlık? durumlarını ve bunlarınhukuki alanda nasıl ele alındıklarını incelemektedir. Bu tezin bir amacı şeyhülislamfetvalarına konu olmuş, basit sosyal uyumsuzluklardan zamanında dini sapkınlıklaitham edilen vakalara uzanan çizgideki davranış biçimlerini sergilemektir. Bu çerçevedeyapılan çalışma sonucunda fetvaların ve bunları içeren fetva mecmularının Osmanlısosyal tarihi icin ne derece önemli birer kaynak oldukları bir kez daha vurgulanacaktır.Öte yandan, hukuki bir zemin olarak fetvahanenin, sadece danışma işlevi gören ikincilderecede yasal bir merci olmadığı, aksine Osmanlı toplumundaki eğilimleriyönlendirme ve kontrol etmede kullanılan kanuni ve ahlaki araçları/söylemleri üretenbir merkez olduğu iddia edilmektedir. Bu çalışmanın temelini oluşturan kaynaklarsırasıyla Fetava-yı Feyziye me'an-nukul, Fetava-yı Ali Efendi, Behçetü'-l fetava,Fetava-yı Abdurrahim, ve Neticetü'l-fetava me'an-nukul isimli şeyhülislamfetvalarından oluşan fetva mecmualarıdır.

This work investigates the forms of deviance rampant in early modern Ottomansociety and their legal treatment, according to the fatwas issued by the Ottomanşeyhülislams in the 17th and 18th centuries. One of the aims of this thesis is to presentdifferent behavioural forms found in the şeyhülislam fatwas that ranged from simplesocial malevolencies to acts which were regarded as heresy. In the end of our analysis,the significance of the fatwa literature for Ottoman social history will once more beemphasized. On the other hand, it will be argued that as a legal forum, the fetvahanewas not merely a consultative and ancillary office, but a centre that fabricated the legaland moral devices/discourses employed to direct and stem the social tendencies in theOttoman society. The primary sources that form the basis of this study are Fetava-yıFeyziye me?an-nukul, Fetava-yı Ali Efendi, Behçetü?-l fetava, Fetava-yı Abdurrahim,and Neticetü'l-fetava me?an-nukul, which are the compilations of the şeyhülislamfatwas.