1923- 1995 yılları arasında Türkiye`deki toplumsal değişim süreçlerinin müzik türlerine etkileri

Abstract

ÖZET Sanatın toplumbilimsel açıdan incelenmesi, sanat ile toplumsal yapı arasındaki ilişkileri ortaya koymak demektir `Bir toplumun yapısını bilmeden o toplumun sanatını, bu sanatın toplumsal değişme ilişkileri üzerindeki etkilerini incelemeden de toplumsal değişmeyi anlamak olanaksızdır.` 462 Bu çalışmada amaç, toplumbilimsel açıdan cumhuriyetin ilanından günümüze dek geçen süreç içinde ülkemizin geçirdiği toplumsal ve kültürel değişimlerin müziğe etkisini ortaya çıkarmaktır. Araştırmada; amaç doğrultusunda `tarihi yöntem` kullanılmıştır. Sözkonusu dönemlere ait çeşitli kaynaklardan yola çıkılarak bulgular elde edilmiştir. Her dönemin sonunda elde edilen bulgulara dayanılarak bir sonuca varılmıştır. Araştırmada önce, toplumsal değişim ve modernleşmeden yola çıkılarak, değişimin kültür ve sanat üzerindeki etkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde yaşanan toplumsal değişim; temelinde teknolojik gelişimin bulunduğu insanların arasındaki ilişkilerin farklılaşmasıdır. Sürekli etkileşimler sonunda oluşan yeni değerler ve kurallar, geleneksel toplumda dengenin bozulmasına neden olur. Teknolojinin ilerlemesiyle kaçınılmaz olan toplumsal değişim, tüm olanlarda etkin bir şekilde hissedilir. Ülke ancak; sanayi, bilim, eğitim, sağlık, iletişim ve sanatta üretkenliğin artması ve dengeli bir şekilde dağılmasıyla gelişir. Toplumsal değişim yaşanan ülkelerde kültürel alanda da değişim gözlenir. Gelişmekte olan ülkelerdeki sosyal değişimler, kültür ürünlerini etkiler. Bu eylemin benimsedikleri değişik boyutlardaki kültürler, değişim süreci yaşanırken, farklı yapılanmalar gösterebilirler Bu sebepten; geçiş sürecinde, hızla artan teknolojik AK Armağan L 1992. s.f>. 265gelişimler karşısında, devletin belirli bir kültür politikası izleyerek, ülkenin kültür düzeyini yükseltemesi gerekir. Özellikle toplumsal değişimlerin yaşandığı toplumlarda sanatsal etkinlikler yoğun bir şekilde görülür. Sanat, anlatım biçimi ise politik bir nitelik taşıdığı kadar, insanlara belirli mesajlar da iletir. Bunun amacı; değişimin olumlu bir yönde gelişmesi ve toplumun bu dönemi daha dengeli bir şekilde geçirmesidir Toplumumuzun geçirdiği en büyük toplumsal değişim Cumhuriyetin ilanıdır. Atatürk'ün sanat ve müzik alanındaki görüşleri doğrultusunda bir kültür politikası oluşturulmuştur. Türk ulusunu çağdaş ülkeler düzeyine çıkartma amacıyla, halk müziğimiz evrensel normlarla birleştirilerek, kendi çoksesli müziğimizin yaratılması çalışmaları başlatılmıştır. Ülkemizde çok partili döneme kadar aynı anlayış sürmüştür. Bu dönemden sonra liberal bir görüş egemen olmuştur. Kentler büyümüş ve tüketim piyasası canlanmıştır. Böylece değişim süreci başlamıştır. 1960 ile 1980 yılları arasında; siyasal ve ideolojik görüşlerin ortaya çıkması, ülkemizi toplumsal değişime göstürmüştür. Siyasal ve toplumsal alanda görülen bu değişim, kültürel alanda da kendini göstermiş ve çarpık gelişmenin sonucu ülke, popüler kültüre teslim olmuştur. Bu kültürün göstergesi olan arabesk müzik hızlı bir çıkış yapmıştır. Arabesk müziğin yanısıra, gelişen teknoloji ve iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla, pop müzik de gelişerek yeni türlerin doğmasına neden olmuştur. Bu arada Çoksesli Sanat Müziği alanında da pekçok kurum açılmış ve etkinlikler çoğalmıştır. 1980'den sonra artık, gelişmekte olan toplumlar arasında yer alan ülkemizde, hızlı bir değişim süreci yaşanmaktadır Modernleşme sürecini yaşayan toplumlar için bu durum kaçınılmazdır. Ortaya çıkan teknolojik ve ideolojik çıkmazlar sonucu meydana 266gelen sancılar, toplumumuzda bir dengesizlik yaratmıştır. Dengeyi bulma çabalan içinde olan toplumun kültürü de sarsıntıya uğramıştır. Bu durum, sanata ve dolayısıyla müziğe yansımıştır. Popüler kültür, beğeni yozlaşmasın aniden olmuştur. Bu devirde pop müziğini tırmanışı gözlemlenmiştir. Ayrıca bütün türlerin karıştığı görülmüştür. Bu gözlemlerin ışığında, ülkemizin toplumsal yapısındaki değişim, müziğin tüm alanlarında etkin bir şekilde hissedildiği sonucuna varılmıştır. 267

gelen sancılar, toplumumuzda bir dengesizlik yaratmıştır. Dengeyi bulma çabalan içinde olan toplumun kültürü de sarsıntıya uğramıştır. Bu durum, sanata ve dolayısıyla müziğe yansımıştır. Popüler kültür, beğeni yozlaşmasın aniden olmuştur. Bu devirde pop müziğini tırmanışı gözlemlenmiştir. Ayrıca bütün türlerin karıştığı görülmüştür. Bu gözlemlerin ışığında, ülkemizin toplumsal yapısındaki değişim, müziğin tüm alanlarında etkin bir şekilde hissedildiği sonucuna varılmıştır. 267SUMMARY Researching art from the point of sociology brings up the relationship between art and social structure, 'it is impossible to know about the art of a social group without realizing the structure of that group, and it is also impossible to know about the social changes without searching the effects of this art on social changes.` The aim in this study, to reveal, from the point of sociology, the effection of the social and cultural changes, which our country has lived from the declaration of republic to today, on music. In the research, `historical style` has been used in the direction of assets. Diagnosis has been maintained from various kind of sources of the discussed periods. We have come a conclusion which depends on the maintained diagnosis at the end of every period. In the first part, social changes and modernization are explained and it is tried to reveal the effect of this change on cultur and art. In this research, the effect of the changes in culture and art has been bringed up, storting from the point of modernization and social changes. The social changes in the developping countries, originally based on the technological developpement, is the differentiation of the realationship between people. New values and roules which is come up continousely influences, caused inbalance in the traditional society. By the developpement o fthe technology, the inevitable social change has been actively felt in all fields. A country can only developes by an increase of productivity and homo geneuse dispense in industry, science, health, communication and art. 268In the countries, which live social changes, notice changes in the cultural field. The social changes in the developping conutries affect the cultural productivity. Different dimensions of culture assumed by an individual, when the changing period is leaving, could indicate various shapes. By this reason, during this adaptation period, in spite of quick increase of technological developments, the gouverment, tallowing a stabile policy of culture, sholud incerase the level of culture of the whole country. The artistic activities are intensively seen, particularly, in the societies which have social changes. Art, with the way of its expression, has a political attribute, and it also conveys definite messages to people. The aim is; developing this change positively in the society in order to overcome this period in a balanced mood. The biggest change that our country has lived is the declaration of the republic. By the direction of Ataturk's view on the field of art and music, a culture policy was created. To raise the Turkish public to the level of the contem-porary countries, studies of creation of our multi voices music was started by combining our folk music with universal norms. Until the liberal paily period, the same mentality contiued. After this period, a liberal view was dominated. The cities got bigger and comsumption market become wore active. This the changing period was started Between 1960 and 1980, the political and ideological view, which come up, bringed our conutry to the social change. The change, which has seen in the political and social field, showed up also in the cultural field, and the end of the oury development the country was surrounded by popular culture. 269The arabest music, which is the indicate of this culture, had a big start. Besides the arabest music, by developping technology and widerpred communication tools, the pop music also, which caused the born of the new kinds of music, period. In mean time, on the contemporary music field, many corporation was set up and activities was incerased. By 1980 our country, which is considered among the developing countries, has been a quick period of transition. This situation is inevitable for the societies which have experience the period of modernizaiton The aches, which occur because of the consequence of the appearance of technological and ideological futiles, has created imbalance in our society The culture of the society, which is in the struggle of finding the balance out, has weakened. This situation is reflected to the art and consequently to the music. This popular cultur has caused the estetic degeneration. In this period, we have noticed the pop music clamping up. Beside, it has been seen all the kinds of musics mixed. By these research the change in the social structure in our country, had been concluded intensively in the whole field of music. 270