Türk kültüründe demir

Abstract

Bu çalışmanın konusunu, `Türk kültüründe demir` oluşturmaktadır. Demir, insan hayatı için vazgeçilmezdir. Demir, insanın koruma, savunma, barınma gibi doğal ihtiyaçlarını karşılamak için varlığına ihtiyaç duyulan bir unsurdur. Ondan birçok toplum faydalanmıştır. Onun ihtiyaç giderme özelliği yanı sıra silah olma yönüyle yok ediciliği, günlük hayattaki kullanımıyla yaşama bağlayıcılığı, hastalara şifa verme yönüyle iyileştiriciliği, doğa olaylarını müdahale ediciliği, kötü ruhlara ve nazara karşı koruyuculuğu gibi sembolik özellikleri de vardır. Demirin bütün bu özellikleri ve ateşle olan birlikteliği, ona korkuyla karışık saygı duymayı da gerektirmiştir. Demir, dünyadaki bu gerekliliklerinden dolayı hem Türklerde hem de birçok toplumda kutsal sayılmıştır.Türklerin zihinsel algıdaki tasarımında da `Gök Tanrı` anlayışının merkezi konumunda olan demir, Tanrı'nın özüdür. Demirci de evrendeki ideal düzeni sağlamak için gökten yeryüzüne ve yeraltına Tanrı'nın temsilcisi olarak gönderilmiştir. Demirle ilgili her şey toplumların hafızalarda canlıdır ve demirciler de toplumların ortak kültürel belleğe ilişkin algı ve tasarımlarını taşıyıcı şahsiyetlerdir. Günümüz toplumlarında da demir ve demircinin kutsala ilişkin algısı devam etmektedir.Tez, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, `Element` olarak demir, Türkler dışındaki toplumlarda demirin maddî unsur, inanç ve kült olarak yeri ve öneminden oluşmaktadır. İkinci bölüm `Demir/ temir` kavramı, Türklerde maddî unsur olarak demirin yeri ve kullanıldığı yerlerden oluşmaktadır. Üçüncü bölümde ise Türklerde inanç ve kült olarak, dile dayalı halk bilgisi ürünlerinde, toplumsal uygulamalarda ve törenlerde, tabiata ilişkin inanç ve uygulamalarda, mesleki inanç ve uygulamalarda demirin yeri ve önemi anlatılmıştır. Sonuç bölümünde de demirin diğer toplumlarla birlikte Türk toplumundaki anlamlandırılışı ve ona kutsiyet kazandırılışı üzerinde durulmuştur.

`Iron in Turkish Culture` constitutes the subject of this study. Iron is an indispensable asset in human life required to meet the natural needs of humanbeings such as protection, defence and sheltering. Besides, it has such symbolic properties as destructiveness in terms of beign a weapon, clinging to life with its daily-life usage, healing by curing patients, intervening natural phenomena and protecting againts evil spirits and evil eye. All these properties of iron and its association with fire have brought about respect tangled with fear. Thus, ıron is regarded as holy by all societies.Iron, in the center of `God of Thunder` in the mental perceptions of Turks, is the Core of God. And Blacksmith was sent from the celestial as the representative of God to secure the justice. Everything related to iron is bouncy in the memories of societies and blacksmith are those carrying perceptions and designs of societies reletad to common cultural memory. The perceptions on blacksmith and iron as holy has not changed in Today's world.This thesis consists of three sections. First section includes iron as an `Element` and the significance of iron as material element, belief and culture in societies except Turks. The second part focuses on `Demir/ Temir` consept and the usage of iron in Turks. The third section mentions the significance of iron as a belief and culture in Turks, in Folk Literature, in societal, vocational and naturalistic practices and beliefs. The last part emphasizes, how iron is given the meaning and sanctified in all societies.