Bitcoin ve BİST oynaklığın yayılması: Tek ve çok değişkenli GARCH modelleri

Abstract

Kripto para fikri ilk kez 2009 yılında ortaya çıkmıştır. Bugün 2000'nin üzerinde kripto para dünya piyasasında işlem görmektedir. Kripto para birimleri mevcut takas araçlarından farklı olarak herhangi bir devlet, merkez bankası veya bir otorite tarafından kontrol edilememesi sayesinde oldukça ilgi görmektedir. Finansal olarak Bitcoin'in takas aracı olması, hesap birimi olması, vadeli işlemlerde ödeme aracı olarak kullanılması ve tasarruf aracı olma gibi temel fonksiyonları sağlayan yeni bir araçtır. Bitcoin yeni para sisteminde Türkiye'de alınıp satılmaya, borsalara adapte olmaya başlamıştır.Bu tez çalışmasında gelişen yeni ödeme sistemi Blockchain teknolojisi ile aynı zamanda başlayan Bitcoin'in, elektronik ödeme yöntemlerinin öncelikle Borsa İstanbul hisse senetlerine olan etkisi araştırılmış, sonrasında dünya borsalarını temsilen New York Borsası hisse senetleri üzerinde etkisi merak konusu olması sebebi ile araştırılmaya dahil edilmiştir. Bu etkinin pozitif ve negatif sonuçları ampirik çalışmalar ile karşılaştırılması için oynaklığı ölçülmesinde, ekonometrik modellerden yararlanılmıştır. Çalışmada iddia edilen tezin Bitcoin oynaklık sıçramasının, Türkiye ve Dünya borsası hisse senedi getirilerine farklı etkilerinin olabileceğidir. Bitcoin borsalar üzerinden doğacak riski azaltması yönünden risk aracı, yeni yatırım enstrümanı olması bakımından portföy aracı olarak kullanılabilmektedir. Bildiğimiz kadarıyla Bitcoin ve Borsa İstanbul oynaklık sıçraması üzerine akademik çalışma bulunmamakta ve bu çalışma kullanılan yöntemler yönünden de özgünlük taşımaktadır. Bu yeni para birimi ekonominin geleceğine dair bir perspektif geliştirme amacıyla özgünlük taşımaktadır ve bu çalışma bu konuda yapılacak ileriki çalışmalar için bir öncül çalışma olarak kullanılabilecektir. Bitcoin hareketlerinin Borsa İstanbul hisse senedi getirileri üzerindeki etkisinin ölçülmesinde tek değişkenli GARCH analizi nedensellik testlerinden Cheung Ng (1996) ve Hafner Herwartz (2006) varyansta nedensellik testleri kullanılmıştır. Çok değişkenli model olarak Baba-Engle-Kraft-Kroner Çok Değişkenli ARCH Modeli (BEKK-GARCH), Vektör Çok Değişkenli ARCH Modeli (VECH-GARCH) ve Dinamik Koşullu Korelasyon Modeli (DCC-GARCH) analizi volatilite modellemesi ile karşılıklı olarak değerlendirilmiştir. Cheung Ng (1996) için yapılan analiz sonucuna göre Bitcoin ve Borsa İstanbul endeksi karşılıklı olarak etkileri incelenmiş her bir gecikme için sonuçlara ulaşılmış ve karşılıklı olarak nedensellik bulunamamıştır. Hafner Herwartz (2006) varyansta nedensellik testi ve çok değişkenli GARCH analizi sonuçları'da aynı şekilde Bitcoin ve Borsa İstanbul'da yapılan analiz sonuçları karşılıklı olarak nedensellikleri anlamsız bulunmuştur. Dünya borsasında Bitcoin'in kullanım oranı karşılaştırma amacı ile araştırmaya dâhil edilmiş ve dünya borsasını temsilen New York Borsası verisi kullanılmış Borsa İstanbul da kullanılan yöntemler tekrarlanmış ve Borsa İstanbul sonuçlarından farklı olarak Cheung Ng (2006) da ikinci gecikmede anlamlı etki olduğunu göstermiştir. Hafner Herwartz (2006) ve çok değişkenli GARCH analizleri sonucunda Bitcoin'in New York Borsasını anlamlı olarak etkilediği sonucuna ulaşılmış, anlamlı sonuçlar elde edilmiştir. New York Borsası sonuçlarından ise New York Borsasının Bitcoin borsasını etkilediği sonucuna ulaşılabilir.

The idea of crypto currency first appeared in 2009. Today, over 2000 crypto currencies are traded on the world market. Crypto currencies are of great interest due to the fact that they cannot be controlled by any state, central bank or authority, unlike the existing barter instruments. Financially, Bitcoin is a new tool that provides the basic functions of being a clearing-house, being an account unit, being used as a means of payment in futures and becoming a savings tool. Bitcoin new money in the system to be traded in Turkey, it has begun to adapt to the stock market.In this thesis, the effect of electronic payment methods on Borsa İstanbul stocks was investigated firstly and the impact of Bitcoin, which started at the same time with the new payment system Blockchain technology, on the stocks of New York Stock Exchange representing world markets, was included in the research due to the curiosity. In order to compare the positive and negative results of this effect with empirical studies, econometric models were used to measure volatility. The thesis alleged leap in the study of the volatility of Bitcoin, Turkey and that there may have different effects on stock returns of world stock markets. Bitcoin can be used as a risk instrument to reduce the risk arising from exchanges and as a portfolio instrument as a new investment instrument. To the best of our knowledge, there are no academic studies on the volatility jumps in Bitcoin and Borsa İstanbul, and this study is unique in terms of the methods used. This new currency is unique in order to develop a perspective on the future of the economy and this study can be used as a preliminary study for further studies on this subject. To measure the impact of Bitcoin movements on Borsa İstanbul stock returns, Cheung Ng (1996) and Hafner Herwartz (2006) variance tests, one of the univariate GARCH analysis causality tests, were used. As a multivariate model, Baba-Engle-Kraft-Kroner Multivariate ARCH Model (BEKK-GARCH), Vector Multivariate ARCH Model (VECH-GARCH) and Dynamic Conditional Correlation Model (DCC-GARCH) analysis were mutually evaluated with volatility modeling. According to the results of Cheung Ng (1996), the effects of Bitcoin and Borsa İstanbul indexes were examined for each delay and the results were not found and mutually causal. Hafner Herwartz (2006) in the variance causality test and multivariate GARCH analysis results in the same way the results of the analysis conducted in Bitcoin and Borsa Istanbul were found to be mutually insignificant.The usage rate of Bitcoin in the world stock market was included in the research for comparison purposes and New York Stock Exchange data was used to represent the world stock market. The methods used in Borsa Istanbul were repeated and unlike the results of Borsa İstanbul, Cheung Ng (2006) showed a significant effect on the second delay. As a result of Hafner Herwartz (2006) and multivariate GARCH analyzes, it was concluded that Bitcoin had a significant effect on the New York Stock Exchange, and significant results were obtained. It can be concluded from the results of the New York Stock Exchange that the New York Stock Exchange affects the Bitcoin stock exchange.