Yahudilik`te Hamsa İslam`da Fatıma`nın Eli

Abstract

Sembollerin tarihsel bilgiyi tamamlayıcı bir rol üstlenerek geleneğin taşınmasına aracılık ettikleri bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı, Yahudilik ve İslam başta olmak üzere çeşitli geleneklerde de bulunan açık el sembolünün semantik, dini, tarihi, kültürel, mitolojik, işlevsel ve popüler kullanımını çözümleyerek tarihsel bilgiye katkı sunmaktır. Bu gayeyle Hamsa veya Fatıma'nın Eli sembolü, Dinler Tarihinin fenomonolojik, deskriptif, filolojik, karşılaştırmalı ve hermenötik yöntemlerinden istifade edilerek incelenmiştir. Antik arketiplerin bir ürünü olan sembolümüz, tarihi süreçteki yorum ve isimlendirmelerdeki bazı değişimlere karşın modern zamanlara ulaşarak günlük yaşamda, halk pratiklerinde ve folklorik alanda varlığını sürdüren sembollerdendir. Bu simge, günümüzdeki popüler ve seküler kullanımının ötesinde, dini ve kültürel gelenekler perspektifinde, gerek sözlü pratiklerde gerekse metaforik bir imaj olarak sahip olduğu konumda, mistik anlamları barındıran bir sembol görünümündedir.Dört bölümden oluşan çalışmamızın giriş kısmında, araştırmanın metodu ve kaynakları üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde `Hamsa veya Fatıma'nın Eli` sembolüne bir çerçeve oluşturmak üzere sembollerin yapısı, işlevi, din ve mitolojiyle ilişkisi hakkında bilgi verilerek el sembolü incelenmiştir. İkinci bölümde tarihi, işlevsel, dini ve folklorik boyutuyla hamsanın Yahudi kültüründeki yeri açıklanmıştır. Üçüncü bölümde Fatıma'nın Eli sembolünün, kültik bir şahsiyet olarak görülen Hz. Fatıma'yla ilişkisiyle İslam geleneği ve Türk folklorunda sahip olduğu konum betimlenmiştir. Dördüncü bölümde ise sembolün, Yahudi ve İslam geleneklerindeki kullanımlarındaki benzerlik ve farklılıkları ile tarihi referansları, mitik kökeni ve popüler kültürdeki imajı karşılıklı olarak incelenmiştir. Sonuç kısmında ise sembole ilişkin bir değerlendirme yapılmıştır. Hamsa sembolünü anlama konusunda bir yaklaşım geliştirilen çalışmamızın bundan sonra yapılacak derinlikli çalışmalar için bir başlangıç olmasını dileriz.

It is known that symbols mediate for tradition transfer by playing a complementary role to historical information. This study's aim is to contribute to the historical knowledge by analyzing the semantic, religious, historical, cultural, mythological, functional and popular usage of the symbol of open hand in different traditions, especially in Jewish and Islamic traditions. For this purpose, the symbol of Hamsa or Fatima's Hand has been examined in many ways by using phenomenological, descriptive, philological, comparative and hermeneutic methods of the History of Religions. Our symbol, a product of the ancient archetypes, is one of the symbols that continues to exist in daily life, folk practices and folkloric areas by reaching modern times even though there are various changes in the interpretation and naming in the historical process. This symbol, beyond the popular and secular use of today, emerges as a symbol of metaphysical and mystical meanings in the perspective of religious and cultural traditions, both in verbal practices and in the position it has a metaphorical image.In the introduction part of the four-chapter study, the method and sources of the research are emphasized. In the first chapter, the hand symbol has been examined to create a frame on the Hamsa or Fatima's Hand symbol by giving information about the structure of the symbols, their function and its relation with the religion and mythology. In the second part, the place of hamsa in Jewish culture has been explained with the historical, functional, religious and folkloric dimensions of hamsa. In the third chapter, Fatima's Hand symbol's relation with Fatima, who is seen as a cult personality and its position in Islamic tradition and in Turkish folklore has been depicted. In the fourth chapter, the similarities and differences of the usages in the Jewish and Islamic traditions and their historical references, mythical origin and its image in the popular culture has been examined mutually. In the conclusion part, an evaluation has been made about the symbol. We hope that our study, that aimed to develop an approach for understanding the Hamsa symbol, will be a start for the deep-rooted studies to be carried out later.