İhvân-ı Safâ Felsefesinde ahlâkî açıdan `Mizâç` kavramı

Abstract

İhvân-ı Safâ, risâleleri X. yüzyılda toplumun her kesimi arasında yaygınlaşmış bir felsefe cemiyetidir. Bu çalışmada İhvân-ı Safâ felsefesinde mizâç kavramı ahlâkî açıdan ele alınmıştır. Mizâç kavramı, sözlükte karışım-karışma manalarına gelmektedir. Mizâç terim olarak ise insanın fiziki bünyesini oluşturan sıvıların karışım oranı manasındadır. Mizâç teorisi ise insanın fiziksel ve ruhsal yapısı arasındaki irtibata işaret eden bir ahlâk teorisidir. Birinci bölümde İhvân-ı Safâ'nın dönemi, kimliği, kaynakları, risâleleri ve felsefî görüşleri ele alınmıştır. İkinci bölümde mizâcın kavramsal tahlili ve tarihçesine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde İhvân-ı Safâ risâlelerinde mizâç teorisi ve mizâcı etkileyen faktörler ile kozmoloji ve bilgi felsefesinde mizâç kavramı ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise mizâç kavram ve teorisi İhvân-ı Safâ risâlelerinde ahlâkî açıdan incelenmiştir.

İkhwan al-Safâ is a philosophical community whose traditions have spread among all segments of society in the X. century. In this study, the concept and theory of temperament in the philosophy of İkhwan al-Safâ is discussed in an ethical point of view. In the dictionary, the concept of temperament means blend-mixing. Temperament as a term indicates that the physical structure of the human body is the mixing proportion of liquids. The theory of temperament is a moral theory that points to the connection between human physical and spiritual structure. In the first chapter, the period, identity, sources, tractates and philosophical views of İkhwan al-Safâ are discussed. In the second chapter, conceptual analysis and history of temperament are included. In the third chapter, the concept of temperament and influencing factors, the concept of temperament in cosmology and philosophy of knowledge are discussed. The concept of temperament and its theory in the fourth chapter, are examined ethically in the İkhwan al-Safâ tractates.