An evaluation of the Iranian nuclear program from a power transition perspective

Abstract

İran nükleer krizi, 2002 yılında İran dısında yasayan hükümet karşıtı bir grup İranlının Natanz ve Arak şehirlerinde daha önce bilinmeyen iki nükleer tesisi ifsasıyla ortaya çıkmıstır. İran, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'na taraf bir ülkedir. Bu anlaşmaya taraf olmayan ve nükleer silah elde etmis başka ülkeler olmasına karsın, uluslararası camia özellikle İran'ın nükleer programına odaklanmıstır. İran kendisine sunulan tesvik paketleri ve getirilen yaptırımlara rağmen, nükleer programından vazgeçmemistir. Bu araştırma, uluslararası camianın neden özellikle İran'ın nükleer programına odaklandığını ve İran'ın neden nükleer program konusunda bu kadar ısrarcı olduğunu açıklamayı amaçlamıstır. Bu çalısmada İran nükleer krizi, güç geçisi kuramından yola çıkılarak Orta Doğu'da 11 Eylül sonrası gözlemlenen güç değisimleri çerçevesinde incelenmiştir.2003 yılında Irak'ın devrilmesi, Orta Doğu'da bir güç boşluğu yaratmıstır. İran'ın yüksek gayrisafi yurtiçi hasılası, büyük nüfusu ve zengin petrol rezervleri, İran'ın bu güç boşluğunu kendisinin doldurabileceğine dair isteğini artırmıştır. ABD bölgede kendi çıkarlarına hizmet eden bölgesel bir statüko kurmustur. İran'ın muhtemel yükselişi, ABD'nin bölgedeki çıkarlarına hizmet eden bu statükoya karşı bir tehdit oluşturmaktadır. İki ülkenin iç politik ve ekonomik sistemindeki farklılıklar, İran'ın uluslar arası normlardan duyduğu hoşnutsuzluk, ABD'nin etkisinde olmayan uluslararası ve bölgesel örgütlere üyelik ve İran'ın gelişmiş füze programı, İran'ın ABD tarafından kurulan statükodan memnun olmadığını göstermektedir. Nükleer program, İran'ın ABD tarafından yönetilen bu statükoyu değiştirmesine ve bölgesel güç olabilmesine hizmet edebilecek bir araç olarak görülmektedir.Anahtar Kelimeler: İran'ın Nükleer Programı, Güç Geçisi Kuramı, Orta Doğu, Nükleer Silahsızlanma

The Iranian nuclear issue erupted in 2002, when anti-governmental Iranians in exile disclosed two formerly unknown nuclear facilities in Natanz and Arak. Iran was a member of the Nuclear Non-Proliferation Treaty. While there were other proliferation cases by states not party to the NPT, Iranian issue became the center of international concern. Despite incentives and sanctions by the international community, Iran did not suspend its nuclear program. Accordingly, the objective of this study is to explain why the international community is especially concerned about the Iranian nuclear program and why Iran is so insistent on its nuclear program. This study has adopted the power transition theory perspective to analyze the Iranian nuclear issue with reference to the change in Middle Eastern power balances in the post-9/11 period. The fall of Iraq in 2003 has created a power vacuum in the Middle East. Given its high GDP levels, big population, and oil-rich territory, Iran regards itself as the potential power to fill this power vacuum. The USA has established a status-quo in the region, which serves its regional interests. The rise of Iran might mean a challenge to US interests in the region. An analysis of domestic systems differences, dissatisfaction with the international norms, membership to international and regional organizations not dominated by the USA and missile build-up has shown that Iran is dissatisfied with the US led status-quo. The nuclear program serves as a tool for Iran to challenge the US-led status-quo and become a leading regional power.Key Words: Iran Nuclear Program, Power Transition Theory, the Middle East Nuclear Non-Proliferation