Arel nazariyatındaki basit makamlarda bestelenmiş klasik Türk müziği eserleri ile bu makamlara ait nazari bilgilerin bilgisayar destekli karşılaştırılması

Abstract

Arel nazariyesi, zaman zaman çeşitli yönlerden eleştirilere maruz kalsa da yaklaşık bir asırdır Klasik Türk Müziği nazariyesinde en önemli referanslardan kabul edilmektedir. Bu nazariye esaslarına göre sürdürdüğümüz öğrenim ve aktarım süreçlerimizde karşılaştığımız, başta ses sistemindeki aksaklıklar ve çelişkiler ile makamların oluşumu ve sınıflandırılması konularındaki eksik, sınırlayıcı ve geleneksel icra ile çelişen bazı noktalar, Arel öncesi dönemde bestelenmiş eserler ile Arel nazariyesinin detaylı bir şekilde karşılaştırılması gerektiğini düşündürmüştür. Bu sebeple karşılaştırmalı bir çalışma fikri oluşmuş, araştırmanın zaman ve hacim yönünden sınırlandırılması gerekliliği de dikkate alınarak bir örneklem grubu oluşturulması planlanmış ve Türk müziği eğitiminde ilk öğretilen konulardan olan `Arel'in basit makamları` araştırmamıza konu edilmiştir. Araştırmada, söz konusu `basit makamlara` ait nazari bilgiler ile bu makamlarda-mümkün olduğunca Arel öncesinde-bestelenmiş örnek eserlerin benzerliklerinin ölçülmesi; bu sayede nazari bilgilerin doğruluğunun test edilip varsa eksiklerin tamamlanması veya geleneksel kullanım ile uyuşmayan bilgilerin düzenlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Arel'in basit makamlarından Çargâh makamı dışındaki 12'si ele alınmış, bu makamlarda bestelenmiş toplam 250 eser analiz edilmiştir. Analizler hem geleneksel yöntem ile hem de ilk defa bu araştırmada kullanılan Seyr-i MIDI isimli analiz programı aracılığıyla yapılmış, iki analiz sonuçları beraber yorumlanmıştır. Son olarak, analizlerden elde edilen veriler ile Arel nazariyesi karşılaştırılmış ve örtüşmeyen noktalar sonuç bölümünde ifade edilmiştir. Bazı makamlardaki önemli ölçüde farklılıklar dikkat çekicidir. Araştırmamıza konu edindiğimiz `basit makamlar`, Klasik Türk Müziği eğitimi veren kurumlarda öğretilen temel bilgilerden olması ve referans alınan Arel nazariyesinde göçürülmüş ve bileşik makamların oluşumunda büyük yer edinmeleri sebebiyle önemli bir yere sahiptirler. Bu bakımdan söz konusu makamlara ait bilgilerin doğru bilinmesi ve aktarılması, öğrenilecek/öğretilecek diğer makamlara sağlam temel oluşturulması bakımından çok önemlidir.

Although Arel's theory has been subject to criticism from time to time, it has been accepted as one of the most important references in Classical Turkish Music theory. Some points that we encounter in our learning and transfer processes according to the principles of this theory, especially the deficiencies and contradictions in the tone system, the incomplete, restrictive and contradictory with the traditional execution, suggest that the Arel theory should be compared in detail. For this reason, a comparative study idea has been formed and considering the necessity of limiting the study in terms of time and volume, it was planned to form a sample group and Arel's simple makams, which is one of the first taught subjects in Turkish music education, were included in our research. In this research, the similarities of the theoretical information about the `simple makams` and the sample works composed in these makams, as far as possible before Arel, are examined. In this way, it is aimed to test the accuracy of the theoretical information and to complete the deficiencies, if any, or to regulate the information that does not comply with the traditional execution. For this purpose, 12 of Arel's simple makams, except Çargâh, were discussed and a total of 250 works composed in these makams were analyzed. The analyzes were conducted both by the traditional method and the analysis program called Seyr-i MIDI which was used for the first time in this study and the results of the two analyzes were interpreted together. Finally, the data obtained from the analyzes are compared with the Arel theory and the discordant points are expressed in the conclusion section. Significant differences in some makams are noteworthy. The `simple makams` that we have acquired in our research have an important place because they are the basic knowledge taught in Classical Turkish Music education institutions and they have gained a great place in the formation of the compound makams in the Arel theory. In this respect, it is very important to know and teaching the information of the simple makams in order to provide a solid foundation for the other makams to be learned / taught.