Umūrü`l-Ümerā (Metin-dil özellikleri) ve iktidar felsefesi bağlamında söylem çözümlemesi

Abstract

Umūrü'l-Ümerā, 16. yüzyılın son çeyreğinde, III. Murad döneminde Mısır valiliğinde bulunan Hasan Paşa adına yazılmış siyasetname nitelikli bir eserdir. Umūrü'l-Ümerā'nın; `Süleymaniye Kütüphanesi Fatih No. 4188.` ve `Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi No. 5361.` envanter numaralarıyla kayıtlı iki nüshası belirlenebilmiştir. Bu çalışma, 120 varaktan oluşan ve her varakta 17 satırın yer aldığı `Süleymaniye Kütüphanesi Fatih No. 4188.` envanter numaralı nüsha esas alınarak gerçekleştirilmiştir.Giriş-İnceleme-Metin-Seçmeli Sözlük ana bölümlerinden oluşan bu çalışmanın Giriş bölümünde, eser ve yazarı üzerine belirlemeler yapılmış, dönemin tarihsel koşulları ve siyasetname türünün gelişimi ana çizgileriyle aktarılmıştır.İnceleme bölümü; yazım, ses ve biçim özellikleri üzerine kurulu dilbilgisi ve iktidar felsefesi temeline dayanan söylem çözümlemesi alt başlıklarından oluşmaktadır. Burada, özellikle Fransız düşünür Michel Foucault'nun ortaya koyduğu kuramlar merkezde olmak üzere eserdeki özne ve iktidar ilişkisini açığa çıkaran söylem yapısı değerlendirilmeye çalışılmıştır.Metin, `Türk İlmî Transkripsiyon Sistemi` esas alınarak çeviri yazıya aktarılmış, metnin anlaşılmasına katkı sunacağını düşündüğümüz Seçmeli Sözlük bölümü eklenmiştir. İncelemelerden ortaya çıkan genel özellikler Sonuç başlığı altında maddeler hâlinde sıralanmıştır.Anahtar Sözcükler: Umūrü'l-Ümerā, siyasetname, dilbilgisi, dilbilim, söylem, söylem çözümlemesi, iktidar felsefesi, Klasik Osmanlı Türkçesi, kültür tarihi.

Umūrü'l-Ümerā is a work of siyasat-nama written on behalf of Hasan Pasha who worked as an Egyptian governor during the time of Murad III in the last quarter of the sixteenth century. Two copies of Umūrü'l-Ümerā registered with the inventory numbers `Süleymaniye Library Fatih No. 4188` and `Süleymaniye Library Hacı Mahmud Efendi No.5361` have been able to be designated. This study has been carried out by being based on the copy, registered with the inventory number `Süleymaniye Library Fatih No.4188`, which consists of 120 leaves and which 17 lines take place in every leaf.In the Introduction part of the study consists of main parts like Introduction-Analysis-Text-Optional Dictionary, determinations about the work and its writer have been made, historical conditions of the time and the development of the type of siyasat-nama have been narrated with the base lines.Analysis part consists of the subtitles of discourse analysis which is based on grammar and power philosophy which is based on the characteristics of orthography, sound, and form. Here, especially together with the theories, mainly at the center, which French philosopher Michel Foucault produced, discourse structure that reveals the relation between the subject and power in the work has been tried to be evaluated.The Text has been transmitted to the translated writing by being based on `The Transcription System of Turkish Science`, the part of Optional Dictionary, which we think that it will contribute to the text to be understood, has been added. The general characteristics that developed out of research have been specified under the title of Conclusion.Key Words: Umūrü'l-Ümerā, siyasat-nama, grammar, linguistics, discourse, discourse analysis, power philosophy, Classical Ottoman Turkish, cultural history.