XVIII. yüzyıl başlarında ilmiye düzenlemeleri ve mülâzemet sistemi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, XVIII. yüzyıl başlarında mülâzemet sisteminin işleyişini ortaya koymak ve 1715 tarihinde ilmiyeye dair çıkan hatt-ı hümâyûnları içerik ve etki bakımından tahlil etmektir. Bunun için XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde tutulan mülâzım ruznâmçeleri ana kaynak olarak seçilmiştir. Tez, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konunun takdimi yapılmış, literatür eleştirisi ve değerlendirmeden sonra tezde kullanılacak kaynaklar tanıtılmıştır. Birinci bölümde, XVIII. yüzyıla değin mülâzemet sistemi hakkında bilgi verilmektedir. İkinci bölümde, XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde mülâzemet sisteminin işleyişi açıklanmış, mülâzemet yollarının mesleğe girişteki oranları üzerinde durulmuş ve ilmiye mesleğine giren mülâzım sayısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde, öncelikle 1715 yılında çıkarılan hatt-ı hümâyûnlar incelenmiş ve düzenlemenin sistem üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Dördüncü bölümde ise XVIII. yüzyıl başlarında mülâzımların sosyal tabanları incelenerek bu bilgiler, XVI. ve XVII. yüzyıla ait verilerle karşılaştırılmıştır.

The aim of this study is to present the functioning of the mülâzemet system in the biginning of the 18th century and analyzed the hatt-ı hümâyûns issued, on ilmiyye in 1715, in terms of its content and effect. Therefore, the day registers (Ruznâmçe) of kadıasker, kept in the first quarter of the 18th century, were selected as the main source of this study.The thesis consist of introduction and four chapters. In the introduction, the subject was presented, the sources which will be used in the thesis were introduced after a literature critique and review. In the first chapter, information regarding the mülâzemet system up to 18th century is given. In the second chapter, the functioning of mülâzemet system in the first quarter of the 18th century was explained, an emphasis on the rate of the pats of mülâzemet entry into the ilmiyye profession was laid and the number of mülâzıms entering into the ilmiyye profession was tried to be ascertained. In the third chapter, initially exemines hatt-ı hümâyûns issued in 1715 and seeks to determine the effect of the regulation on the system. The fourth chapter examines the social basies of mülâzıms in the early 18th century and through these obtained information, makes a comparision with the data belonging to the 16th and 17th century.