Yaşlı bireylerin ilaç kullanımı konusundaki bilgi ve davranışları ile sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma, yaşlı bireylerin ilaç kullanımı konusundaki bilgi ve davranışları ilesağlık okuryazarlığı düzeyini belirlemek amacıyla tanımlayıcı-kesitsel tipte yapılmıştır.Araştırmanın örneklemini, Denizli il merkezinde bulunan Şifabul Aile SağlığıMerkezi ve Albayrak Aile Sağlığı Merkezi'ne herhangi bir nedenle başvuran, örneklemkriterlerini taşıyan yaşlılar arasından olasılıksız yöntemle seçilen 280 kişioluşturmuştur. Veriler, araştırmacı tarafından literatür doğrultusunda hazırlanan sosyodemografikve sağlık durumuna ilişkin soruları içeren anket formu, ilaç kullanımınayönelik bilgi ve davranışlarını belirleme formu ve Yetişkin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği(YSOÖ) kullanılarak toplanmıştır. Bireylerin bilişsel durumu Standardize Mini MentalTest (SMMT) ile değerlendirilmiştir. Araştırma için etik onayı, kurum izinleri vekatılımcıların onamı alınmıştır.Veriler yüz yüze görüşme tekniği ile araştırmacı tarafından toplanmış, SPSSpaket programıyla analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde,ortalama, Ki- kare analizi, İki Ortalama Arasındaki Farkın Önemlilik Testi, Tek YönlüVaryans Analizi, Mann- Whitney U Testi kullanılmıştır.Araştırma sonucunda; yaşlı bireylerin %5'inin doktor reçetesi dışındabaşkalarının önerisiyle ilaç kullandığı, %16,1'inin reçete edilen ilaçlarını kullanmadığı,%24,6'sının kullandığı ilaçlarla ilgili yan etki yaşadı belirlenmiştir. Yaşlı bireylerin%46,4'ü ilaçlarını almayı unuttuğunu, %43,2'si ilaçlarını zamanında almadığını,%3,6'sı doktorun önerdiği dozda almadığını, %20'si kendisini iyi hissettiğinde doktorasormadan ilacını bıraktığını, %23,2'si ilaca bağlı kötü hissettiğinde doktora somadanilacını bıraktığını ifade etmiştir. Yaşlı bireylerin sağlık okuryazarlığının orta düzeyde(11,75±3,97) olduğu belirlenmiştir. Sağlık okuryazarlığı düzeyinin; ilaçların kullanımamacını, yan etkilerini bilme, prospektüs okuma sıklığını, ilaçlarını almayı unutmadurumunu ve iyi hissettiğinde doktora sormadan ilacını bırakma durumunu da etkilediğigörülmüştür (p<0,05).Bu sonuçlar doğrultusunda, yaşlı bireylerin özellikle ilaçlarını zamanında almave doktor önerisi dışında ilacını bırakma konusunda dikkatle değerlendirilmesi, ilaçkullanımı konusunda bilgi ve davranışları değiştirmek için yapılacak eğitimlerde sağlıkokuryazarlık düzeyinin dikkate alınması önerilmiştir.Anahtar Kelimeler: yaşlı birey, ilaç kullanımı, sağlık okuryazarlığı.

This cross sectional, descriptive study aimed to determination of knowledge andbehavıors of older adults regarding medication use and level of health literacy. Thesample of the study was composed of 280 individuals who admitted to Sifabul FamilyHealth Center and Albayrak Family Health Center in Denizli city center for any reasonand who were selected among the older adults who were eligible for sample criteria bychance. Data were collected by a questionnaire form including questions regardingsociodemographics and health status, an identification form for knowledge andbehaviors regarding medication use and Adult Health Literacy Scale (AHLS). Cognitivestate of the individuals was evaluated by Standardized Mini Mental Test (SMMT).Ethics approval, institutional permits and consents of the participants were taken for theimplementation of the study.Data were collected by the researcher through face to face interviewingtechnique and analyzed by SPSS package program. Numbers, percentages, means,Chi-Square analysis, Student's t-test, One-way analysis of variance (ANOVA) andMann-Whitney U test were used to assess data.At the end of the study, it was determined that 5% of the older adults usedmedications by someone else's suggestions out of doctor's prescription, 16.1% did notuse their prescribed medications and 24.6% experienced side effects regarding themedications they used. It was stated by 46.4% of the elderly that they forgot takingtheir medications, by 43.2% that they did not take their medications on time, by 3.6%that they did not take the dose recommended by the doctor, by 20% that they gave upmedications without asking doctor when they felt well and by 23.2% that they gave upmedications without asking doctor when they felt bad due to the medication. It wasdetermined that health literacy was at a moderate level (11,75±3,97) among olderadults. It was also found that health literacy level affected the purpose of usingmedications, knowing their side effects, frequency of reading prospectus, state offorgetting taking medications and the state of giving up medication without askingdoctor when feeling well (p<0,05).Based on these results, it was suggested to evaluate older adults especiallyabout taking their medications on time and giving up their medications out of doctor'ssuggestion; and to consider health literacy level at future trainings in order to changetheir knowledge and behaviors regarding medication use.Key Words: older adults, medication use, health literacy.