Müeyyed Cendî`ye göre varlık ve bilgi

Abstract

Hicrî yedinci yüzyılın ikinci çeyreğinde bugünkü Kazakistan sınırları içerisinde kalan tarihî Cend şehrinde doğan Müeyyed Cendî, İbnü'l-Arabî'nin Fusûsu'l-hikem adlı önemli eserinin ilk şârihidir. Hayatını Anadolu ve İran'da geçirmiş, tasavvufî eğitimini Sadreddîn Konevî'den tamamlamış ve hem metafizik hem de ahlâka dâir önemli eserler telif etmiştir. Bu çalışmada müellifin hayatı ve eserleri kendi telifâtından yola çıkılarak belirlenmiş, ekberî geleneğe tesirleri ile varlık ve bilgi konusundaki temel problemlere yaklaşımı ele alınmıştır. Bu bağlamda birinci bölümde müellifin biyografisi ve eserleri doğru bir şekilde tespit edilmeye çalışılmış, eserlerinin yazma eser kütüphanelerindeki nüshaları incelenerek ayrıntılı bilgi verilmesi hedeflenmiştir. İkinci bölümde varlık konusuyla ilgili temel problemlere karşı Cendî'nin yaklaşımı ele alınmış, müellifin varlık-mahiyet ilişkisine dâir kelâmî hassâsiyetine işaret edilmiştir. Ayrıca bu bölümde, müellifin Mutlak ve mümkün varlık kategorilerine dâir görüşleri ile ilâhî Zât'ın mertebeleri ve müellifin çeşitli açılardan yaptığı mertebe tasnîflerine de yer verilmektedir. Vahdet-i vücûd düşüncesi için bir sorun olmaktan uzak sayılabilecek çokluk problemi de burada ele alınmıştır. Son bölümde ise bilgi felsefesinin konuları arasında yer alan bilginin imkânı, tanımlanıp tanımlanamayacağı, konusu, bilginin ve bilenlerin tasnîfi, bilginin ifade aracı olan lafızlar ile bilgiye ulaşma yolları ve seyr ü sülûk konuları ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Müeyyed Cendî, Şerhu Fusûsi'l-hikem, İbnü'l-Arabî ekolü, İbnü'l-Arabî, Konevî.

Müeyyed Jandī, born in Jand, which is a historical city and is within the borders of today's Kazakhistan in the second quarter of the seventh century, is the first commentator of the important work of Ibn al-Arabī called Fusūs al-hikam. He spent his life in Anatolia and Iran, completed his mystical education from Sadreddin Qunawī, and writed both metaphysical and ethical books. In this study, the life and works of the author have been determined based on his own books, his effects on the Aqbarī tradition and his approach to basic problems in existence and knowledge have been discussed. In this context, the biography and works of the author have been tried to be determined correctly in the first chapter and it is aimed to give detailed information by examining the copies of his works in manuscript libraries. In the second chapter, the approach of Jandī against the basic problems related to the subject of being is discussed and the theologic sensitivity of the author regarding the relation of being and nature is pointed out. Also in this section, the views of the author about the Absolute and possible categories of being, the ranks of God and the other classifications from various angles are discussed. The problem of multiplicity, which can't be regarded as a problem for wahda al-wujud thought, is also discussed here. In the last chapter, the possibilities of knowledge, whether it can be defined, its subject, the classification of knowledge and the subjects and ways of accessing knowledge and seyru sulūk are discussed.Keywords: Tasawwuf, Mueyyed Jandī, Sharh al-Fusūs al-hikam, School of Ibn al-Arabī, Ibn al-Arabī, Qunawī.