Cemeteries and memorials: Violence, death and mourning in Kurdish society

Abstract

Bu tez, 1990'lı yıllarda çatışmalarda hayatını kaybeden kayıp yakınlarının kayıpla başetme deneyimlerini Diyarbakır ve Dersim özelinde incelemektedir. Yoğun çatışma dönemlerinde hayatını kaybedenler öldükleri yerlerde defnedilmiş veya hiçbir şekilde defnedilmeyip gömülmemiş-açıkta bırakılmışlardır. Bu ölü bedenlere / kemiklere yıllarca ulaşamayan kayıp yakınları, 2013 tarihi itibariyle bu cenazeleri aramaya başlamış, bulabildikleri cenazeleri yeni inşa edilen mezarlıklara defnetmişlerdir. Tezde, 2013 ile 2015 yılları arasında yakınlarının cenazelerini bulup yeniden defneden kayıp yakınları ve inşa edilen bu mezarlıklarda çalışan kişilerle derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Bu anlatılardan yola çıkılarak şiddet tanıklıklarının yas tutma pratiğini nasıl yeniden şekillendirdiği incelenmiştir. `Şiddet`, `yas hiyerarşisi` ve `mezarsızlık` politikalarına maruz kalan kayıp yakınları kamusal alanın / tartışmaların ve akademik literatürün tamamen dışına itilmiştir. Kayıp yakınlarının bu çok katmanlı, yaygın ve sistematik polikaları deneyimleme biçimleri de araştırmanın önemli bir parçasıdır. Araştırmada, kayıp yakınlarının yaşadıklarının Kürt toplumu üzerindeki etkileri ve bireysel ve kolektif hafızaların şekillenmesindeki rolüne de ayrı bir inceleme konusu olarak yer verilmiştir. Tezde, öznelerin politikaya mobilize olma biçimleri yas tutma ve / veya yas tutamama deneyimleri özelinde ele alınmaktadır. Bu deneyimlerle bağlantılı olarak, bulunan cenazelerin 2013 itibariyle defnedildiği mezarlıklar araştırmanın diğer bir odağıdır. Yas ve hafızanın mekânı olarak somutlaşan, sıra dışı bir yer olarak karşımıza çıkan bu mezarlıkların duygusu ve burada gerçekleştirilen pratikler, mekânın insanla ilişkisi ve insan üzerindeki etkileri bağlamında incelenmiştir. Bunlara ek olarak yasın kamusal alandaki `ayrımcı dağıtımı`ndan dolayı tamamen susturulmuş öznelerin tanıklık ve deneyimlerinin incelenmesiyle bu alandaki literatüre katkı sunulması hedeflenmiştir.

This thesis analyzes the experiences of people who lost their relatives in the 1990s, specifically people from Diyarbakır and Dersim. People who lost their lives during intense conflicts were either buried where they were killed or were left unburied. Relatives who could not find their bodies started to search for them, only able to locate the ones buried in newly built cemeteries. For this research, in-depth interviews were conducted with the relatives who found and reburied their loved ones' bodies between 2013 to 2015, and with the workers of these cemeteries. Critically engaging with these narratives, this analysis focuses on the process of how witnessing violence restructures practices of mourning. Thus far the voices of the relatives who've lost their loved ones, who were exposed to `violence,` a `hierarchy of mourning` and the politics of `death without grave,` have not been participatory voices in public space, public discussions as well as in the academic literature on this topic. However, how they experienced these multi-layered, common and systematic politics is an important part of this discussion. Beginning with the narratives of relatives who could not locate their loved ones' bodies for years and thus could not bury them properly, this research scrutinizes how this experience and its structural process have affected personal and collective memories in Kurdish society, focusing on the ways subjects mobilize towards politics through the experiences of mourning, and the inability to mourn. Related with these experiences, the cemeteries that recovered bodies buried after 2013 form another point of analysis, as they became extraordinary spaces of tangible memory and mourning, becoming discursive sites upon which to analyze `the relation between human beings and space` and `the effects of space.` This study aims to humbly contribute to the literature by underscoring the testimonies and experiences of utterly muted subjects, as the result of the `discriminatory distribution` of mourning in public spaces.