Presentation of a concealed archaeological site: The case of Zeugma

Abstract

Çalışma, saklı kalmış bir arkeolojik alanın sunumu konusuna odaklanmaktadır. Görme, bu duyuya sahip herhangi bir canlı için ilk ve en baskın algı duyusudur. Bir arkeolojik alanın algılanması söz konusu olduğundaysa görebilme, işitme, koklama ya da dokunma duyularından önceliklidir. Yani, görülemeyen bir şeyin algılanması doğal olarak güç olduğundan, saklı kalan bir arkeolojik alan olduğunda da bu alanın sunulması aynı şekilde güçtür.Bahsedilen güçlüğün somutlaştığı bir alan olan Zeugma hem Birecik Barajı'nın inşası sonucu baraj göletinde biriken suların kentin önemli bir kısmını örtmesi, yerleşimin inşasında kullanılan taşların dayanıksız ve açık hava koşullarına uygun olmayışı dolayısıyla toprak veya koruyucu bir örtüyle gizlenmek zorunda kalan, saklı kalmış bir arkeolojik alan örneğidir. Bu niteliği yanı sıra barındırdığı değer ve potansiyeller doğrultusunda Zeugma arkeolojik alanı örnek çalışma alanı olarak seçilmiştir.Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, saklı yani görsel olarak ulaşılamaz durumdaki bir arkeolojik alanın sahip olduğu engelin elimine edilerek konunun uzmanı olmayan kişilerce de algılanabilir ve yorumlanabilir olması amacı doğrultusunda, sunum kavramının kuramsal altyapılarının, ilke ve amaçlarının araştırılması, güncel sunum teknikleri ve araçlarının incelenip, değerlendirilmesini kapsamaktadır. İkinci bölümdeyse çalışma alanı olarak seçilen Zeugma arkeolojik alanının tarihi, geçirdiği kazı ve koruma süreçleriyle mevcut durumu araştırılarak değerleri, sorunları ve potansiyelleri belirlenip, sunulacak bir alan olarak değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışmanın son bölümündeyse oluşturulan teorik alt yapıya referansla, saklı kalmış bir arkeolojik alan olan Zeugma'nın etkili biçimde sunumunu hedefleyen, sunum ve yorumlama ilkeleri, senaryo rotaları, mimari program, uygun sunum teknik ve araçlarının belirlenmesi ile ön proje oluşturulmasını kapsayan öneriler aktarılmıştır.

This study focuses on the presentation of a concealed archaeological site.Seeing as the first and most dominant perception for a most living creature. When it comes to the perception of an archaeological site, it has priority overseeing, hearing, sniffing or touching senses. It is naturally difficult to perceive something that cannot be seen, therefore, it is equally difficult to present a concealed archaeological site. Zeugma, an area where the mentioned difficulty becomes concrete, is an example of an archaeological area that has been concealed. The reasons behind the situation is that the water accumulated in the Birecik dam reservoir covers an important part of the city and the lack of durability of structural stone that the remains could not be revealed and exhibited. In addition to these features, the Zeugma archaeological site was chosen as a sample study area in consideration of its values and potentials.The study consists of three main parts. The first part covers the investigation of the theoretical background, principles, and objectives of the presentation concept, and the investigation and evaluation of current presentation techniques and tools to eliminate the obstacle of an archaeological site that is concealed, and which is visually inaccessible. In the second part, the history of the Zeugma archaeological site, the excavation and conservation processes and the present situation of the site were investigated, and the values, problems, and potentials were determined and evaluated as a site to be presented. In the last part of the study, regarding the theoretical background established, the presentation principles aiming at the effective presentation of Zeugma, a concealed archaeological site, were determined. Besides, the proposals, consisting of the scenario routes, the architectural program, the appropriate presentation techniques and tools for a concealed archaeological site has been prepared as a preliminary project.