أحمد بن محمد التوقادي القاز آبادي وحاشيته على أنوار التنزيل تحقيقاً ودراسة

Abstract

Ahmed b. Muhammed et-Tokadî el-Kazâbâdî (ö. 1163/1750), hicri 12. yüzyılda Osmanlı devletinde yüksek makamlarda görev yapan büyük âlim, muhakkik ve kadılardandır. Hanefi fakihi, Müfessir, kelamcı ve usul âlimi olan el-Kazâbâdî'nin belagat, kelam, tefsir ve mantık ilimlerinde Arapça telif ettiği eserleri mevcuttur. Ayrıca bu tezde tahkik ve tahlil edilecek olan Kadı Beyzâvî'nin tefsirinin (Envâru't-Tenzîl) bir kısmı üzerine yazdığı bir haşiyesi de bulunmaktadır. Bu tez, giriş, dört bölüm ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Birinci bölümde İmam Nâsıruddîn el-Beyzâvî'nin hayatı ele alınmaktadır. İkinci bölümde İmam Ahmed el-Kazâbâdî'nin hayatı ele alınmakta olup, hocaları, öğrencileri ve eserlerinden geniş bir şekilde bahsedilmektedir. Üçüncü bölümde el-Kazâbâdî'nin Envâru't-Tenzîl üzerine yazdığı haşiyesi ele alınmaktadır. Ayrıca mevcut altı yazma nüsha tanıtılmakta olup, yazıldıkları tarih belirlenmekte, müellifine nispeti açısından doğrulukları tespit edilerek dikkatli bir incelemeye tabi tutulmaktadır. Daha sonra müellifin yöntemi ve üslubu, en önemli kaynakları, ıstılahları ve haşiyesinde bulunan kısaltmaları incelenmektedir. Dördüncü bölümde haşiye tahkik edilmekte, anlaşılması zor ve karmaşık olan ibare ve kelimeler açıklanmaktadır. Yazımda günümüz modern imla kuralları esas alınmıştır. Sonuç kısmında ise elde edilen verilerden önemli görülen neticeler ve tavsiyeler yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Kazâbâdî, Beyzâvî, Envâru't-Tenzîl, Tahkik, Tefsir, Haşiye

Ahmed Bin Mohammed Al-Tuqati Al-Qāzābādī is considered a scientist, great examiner and judge who occupied high position in the Ottoman states in the 12th Century Hijri. He was also an interpreter of Qur'an, mutakallim, Hanafi Fiqh methodologist and jurisprudence, his works were written in Arabic in different sciences including rhetoric speech interpretation and logic. His annotation on Part of Tafseer Al-Baydawi which we are going to criticize in this thesis. Our thesis consists of an introduction, four chapters and a conclusion. In the first chapter we dealt with Nasir al-Din Al-Baydawi's life. In the second chapter we dealt with Ahmed Al-Qāzābādī's life and his students, his elders and his works extendedly. In the third chapter we dealt with his annotation on Anwar Al-Tanzil by studying, by defining its correct attribution to the author and by giving an accurate description. Then, we analyzed the author's writing style, his methodology, the most important sources, terms and related abbreviations in the annotation. In the fourth chapter we criticized the whole annotation, explained the ambiguous words or statements and we wrote them according to modern spelling rules. As for the conclusion, we put in the most notable results and recommendations.Key Words: Al-Qāzābādī, Al-Baydawi, Anwar Al-Tanzil, Criticism, Tafseer, Manuscriptُعد أحمد بن محمد القاز آبادي التوقادي ت. 1163ھـ/1750م من العلماء وكبار المحققین والقضاةیالذین شغلوا مناصب رفیعة في الدولة العثمانیة بالقرن الثاني عشر الھجري. مفسر ومتكلم وأصوليلھ آثار باللغة العربیة في علم البلاغة والكلام والتفسیر والمنطق، ولھ حاشیة على بعض تفسیر القاضيالبیضاوي والتي سنقوم بتحقیقھا وتحلیلھا في ھذه الرسالة. تتكون رسالتنا من مقدمة وأربعة فصولوخاتمة، تناولنا في الفصل الأول حیاة الإمام ناصر الدین البیضاوي، وتناولنا في الفصل الثاني حیاةالإمام أحمد القاز آبادي وتحدثنا عن طلابھ وشیوخھ وآثاره بشكل موسع، وفي الفصل الثالث تناولناحاشیتھ على أنوار التنزیل بالدراسة، ّ فعرفنا بنسخھا الست وبیّنا تاریخ كتابتھا وأثبتنا صحة نسبتھاً إلى مؤلفھاّ ووصفناھا توصیفا ، ثم حللنا أسلوب المؤلف ومنھجھ وأھم مصادره والاصطلاحات ً دقیقاوالاختصارات الواردة في الحاشیة. ثم حققنا في الفصل الرابع الحاشیة وشرحنا الكلمات والعباراتالغامضة، وكتبناھا وفق القواعد الإملائیة الحدیثة، أما الخاتمة فقد وضعنا فیھا أبرز النتائجوالتوصیات.الكلمات المفتاحیة: القاز آبادي، البیضاوي، أنوار التنزیل، تحقیق، تفسیر، حاشیة.