Sözlükbirimlerin tanımlanması açısından ilköğretim Türkçe sözlükleri

Abstract

Bu tezin amacı, ilköğretim okulları için hazırlanan Türkçe okul sözlüklerinde yer alan sözlükbirimlerini, tanımları bakımından karşılaştırmak ve yeni yayımlanacak olan okul sözlükleri için öneri ve ölçütler sunmaktır. Çalışmamızın konusu ilköğretim okulları için hazırlanan Türkçe okul sözlükleridir. Bunun için TDK İlköğretim Okulları İçin Türkçe Sözlük, Altın Kitaplar tarafından hazırlanan İlköğretim Türkçe Altın Sözlük ve Bilgi Yayınları tarafından hazırlanmış İlköğretim Türkçe Sözlük taranarak, bu sözlüklerdeki sözlükbirim sayıları, sözlükbirimlerin yapı, anlam ve içerik bakımından tanımlanma biçimleri karşılaştırılmıştır.Türkçe okul sözlüklerinde sözlükbirimler yapı bakımından cümle ile, kelime grubu ile ve tek kelime ile tanımlanmıştır. Türkçe okul sözlüklerindeki sözlükbirimlerinin tanımları anlam ve içerik bakımından incelendiğinde ise sözlükbirimlerin karşıt anlamlısı, üstanlamlısı, eşanlamlısı ile tanımlandığı tespit edilmiştir. Ayrıca sözlükbirimlerin tanımlanmasında az da olsa bilinirliği az kelimelerin kullanıldığı, noktalama ve yazım yanlışı yapıldığı ve yanlış bilgi verildiği de görülmüştür.Sonuç bölümünde çalışmadan elde edilen veriler değerlendirilmiş, öneri bölümünde ise yeni hazırlanacak Türkçe okul sözlüklerinin sözlükbirimlerinin tanım bölümü için önerilerde bulunulmuştur.Anahtar Sözcükler: Sözlük, Türkçe sözlük, sözlükbilimi, sözlükbirim, tanım, okul sözlükleri.

The aim of this thesis is to compare the lexical morphemes (lexeme) in Turkish School Dictionaries prepared for primary schools in terms of their definitions and to present suggestions and criteria for the new school dictionaries.The subject of our study is Turkish school dictionaries prepared for primary schools.For this, Turkish Dictionary for Elementary Schools prepared by Turkish Language Association TDK, Elementary School Turkish Altın/Golden Dictionary prepared by Altın Kitaplar (Altın Books) and Elementary Turkish Dictionary prepared by Bilgi Yayınları (Bilgi Publications) have been scanned; the number of lexical morphemes, the definition format of the lexical morphemes in terms of structure, meaning and content in these dictionaries have been compared. In Turkish school dictionaries,the lexical morphemes are defined by sentence, by word group and by single words in terms of their structure. When the definitions of the dictionary units in Turkish school dictionaries are examined in terms of meaning, it has been determined that they are defined with superordinate, antoym and/or synonym. It has been also seen that lesser-known words are used, punctuation and typing errors are made in definition of lexical morphemes.In the conclusion section, the data obtained from the studies are evaluated while in the recommendation section suggestions are made for the lexical morphemes definition parts of the Turkish school dictionaries to be prepared.Key words: Dictionary, Turkish dictionary, lexicology, lexical morpheme, definition, school dictionaries