II. Meşrutiyet Dönemi ortaöğretimde Ortadoğu coğrafyası ve Ali Tevfik Bey`in Mufassal Memalik-i Osmaniye Coğrafyası`nda Ortadoğu

Abstract

Dünyanın kalbi konumunda olan medeniyetler beşiği Ortadoğu Coğrafyası, geçmişten bugüne süregelen sahip olduğu jeopolitik ve stratejik konumuyla dünya coğrafyasının en değerli bölgesi olmuştur. Bu yönüyle Ortadoğu, tarihin her devrinde çatışmaların merkezi haline gelmiş; nihayetinde Osmanlı hâkimiyeti süresince sükûn bulmuştur. I. Dünya Savaşına kadar önemli bir kısmı Osmanlı Devleti'nin hâkimiyeti altında olan Ortadoğu, tarihi-kültürel birikimi ve coğrafi zenginlikleri ile medeniyetimizin ana damarlarını oluşturmaktadır. Ortadoğu'nun coğrafi özelliklerinden hareketle oluşturduğumuz çalışmamızın merkezini II. Meşrutiyet Dönemi ortaöğretimde Ortadoğu coğrafyasının ele alınışı oluştururmuştur. Bu amaca ulaşabilmek için araştırmamızda nitel araştırma yöntemi ve doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Bu doğrultuda çalışmamıza altyapı oluşturmak üzere öncelikle Osmanlı eğitim sistemi ve kurumları araştırılmıştır. Bu kurumlarda okutulan coğrafya müfredatı ayrıntılı olarak ele alınırken, Osmanlı'nın coğrafya konusunda yaptığı çalışmalara da ayrıca yer verilmiştir. Ortadoğu Coğrafyasının coğrafi özellikleri ise, Ali Tevfik Bey tarafından dönemin ortaöğretim kuramlarında okutulmak üzere hazırlanmış olan `Mufassal Memalik-i Osmaniye Coğrafyası` kitabı özelinde incelenmiştir. Osmanlı vilayet sistemine göre hazırlanmış olan bu kitaptaki verilere göre bugünkü Ortadoğu ülkelerinin sınırları da dikkate alınarak araştırma başlıkları oluşturulmuştur. Kitapta yer verilmeyen İran inceleme dışında bırakılırken diğer Ortadoğu ülkelerinin coğrafi özellikleri, fiziki, beşerî ve ekonomik coğrafya ana başlıkları altında ele alınmıştır. II. Meşrutiyet Devri ortaöğretim kurumlarındaki coğrafya müfredatı içerisinde incelediğimiz Ortadoğu Coğrafyasının, bu kurumlarda müstakil bir ders olarak okutulmadığı görülmüştür. Ortadoğu, Memalik-i Osmaniye içerisinde Osmanlı'nın asli unsuru olarak kabul edilmiş ve Osmanlı Coğrafyasının anlatıldığı, genellikle Memalik-i Osmaniye adıyla hazırlanmış kitaplarda öğretilmiştir. İncelediğimiz `Mufassal Memalik-i Osmaniye Coğrafyası` kitabı ise Ortadoğu'nun coğrafi özellikleri hakkında geniş bilgiler verirken söz konusu bölgeyi daha çok tasvir etmekle yetinmiştir.

Geography of the Middle East, the cradle of civilizations being the heart of the world, has become the most valuable region of the world in terms of its geopolitical and strategic position and its importance. This feature of the Middle East has made the region the center of the conflicts in every period of history, and finally the Middle East has found the silence during the Ottoman rule. The Middle East, which was under the domination of the Ottoman Empire until World War I, constitute the main veins of our civilization in terms of its historical, cultural and geographical features. As we compose our research from the Middle Eastern geographical features, the focus of our study is on the Middle East Geography in secondary schools. In order to reach this goal, qualitative research method and document analysis technique were used. In this direction, firstly the Ottoman education system and institutions were researched in order to create a infrastructure for our work. While the geography curriculum taught in these institutions is discussed in detail, the studies of the Ottoman Empire on geography are also included. The geographical characteristics of the Middle East Geography were studied by Ali Tevfik in the book Ali Geography of Mufassal Memalik-i Osmaniye utul which was prepared for secondary school theories. According to the data of this book prepared according to the Ottoman provincial system, research topics have been formed by taking into consideration the borders of today's Middle East countries. Iran, which is not included in the book, is excluded from the study and the geographical characteristics of other Middle Eastern countries are discussed under the main headings of physical, human and economic geography. II. It is observed that the Middle East Geography which we studied within the geography curriculum in Secondary Education Institutions in Secondary Education Institutions was not taught as an independent course in these institutions. Middle East, Memalik-i Osmaniye was considered as the essential element of the Ottoman Empire and Ottoman Geography is described in the book, usually called Memalik-i Osmaniye was taught in the book. The book le Geography of Mufassal Memalik-i Osmaniye `, which we have examined, gave extensive information about the geographic features of the Middle East.