Türkiye`ye yönelik Afgan göçünde İran etkisi (1979-2018)

Abstract

Sovyet Rusya'nın 1979 yılındaki işgalinden sonra Afganistan'da savaşlar daimi hale gelmiş ve ülke geneline istikrarsızlık hâkim olmuştur. Güvenliğin olmayışı ve ekonomik sorunların da ortaya çıkması ile birlikte Afgan halkı çareyi diğer ülkelere göç etmekte bulmuşlardır. Böylelikle Afganistan, dünyanın en büyük mülteci kaynak ülkelerinden birisi hâline dönüşmüştür. Afganistan İslam Cumhuriyeti'ne komşu ülke olan İran İslam Cumhuriyeti, Afgan göçmenlerin ve mültecilerin yoğun olarak yaşadığı ülkelerdendir. Çalışmada Afganistan'ın Sovyetlerin işgali ile başlayan ve günümüze kadar uzanan siyasi durumu hakkında bilgi verilmiştir. Afganların İran'a yönelik göç süreçleri Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal ettiği dönem, Mücahitler dönemi, Taliban dönemi, ABD'nin Afganistan'ı işgali ve sonrasında yaşanan gelişmeler olmak üzere dört temel dönemde ele alınmıştır. İran'daki Afgan göçmenlere ve mültecilere yönelik uygulamalar değerlendirilmiş ve Âmâyeş sistemi hakkında bilgi verilmiştir. Avrupa ülkelerinde ve Türkiye'de yaşamakta olan göçmenlere ve mültecilere ait sayısal bilgilere yer verildikten sonra, Türkiye'de yaşayan Afganların mevcut durumları anlatılmıştır. Bu çalışma ile literatür araştırmasına ek olarak İran'da Âmâyeş kartı ile yaşamış, sonrasında Türkiye'ye göç etmiş on Afganla yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen veriler birlikte incelenerek, Afganların İran'daki durumları ve onları İran'dan Türkiye'ye doğru göçe yönelten etmenler analiz edilmiştir.

After the Russian invasion in 1979, Afghanistan turned into a war-zone and the whole nation became unstable. In the absence of security and with the added burden of economic problems, Afghan citizens have sought salvation through migration to other countries. Hence, Afghanistan has become one of the main refugee sources. Islamic Republic of Iran, a neighboring country to Islamic Republic of Afghanistan, is one of the regions where Afghan refugees and migrants are densely populated with. In this study, information is given about the political condition of Afghanistan regarding the era starting from the invasion of Soviet Russia until the present day. Afghan migration towards Iran is examined within four main periods including; Soviet invasion of Afganistan, Mujahideen period, Taliban period and US invasion of Afghanistan. Information is provided about Amayesh system and the procedures applied to Afghan refugees and migrants are evaluated. After statistical data is given pertaining to Afghan refugees and migrants living in EU countries and Turkey, current status of Afghans living in Turkey is explicated. In this dissertation, the relevant literature on the subject and the data derived from interviews made with Afghans who had lived in Iran with Amayesh registration and migrated to Turkey afterwards are examined in an attempt to assess the current conditions of Afghans living in Iran and the factors that urge them to migrate to Turkey from Iran.