Temettuat Defterlerine göre Silifke

Abstract

137 ÖZET Arapça'da kârlar, kazançlar anlamına gelen temettuat sözcüğü, Osmanlı mali sistemi içinde, Tanzimat'tan sonra yaygınlık kazanmış bir mali terimdir. Tanzimat Döneminin hemen başlangıcından itibaren, `herkesten kazancıyla orantılı vergi alınması` ilkesine uygun olarak Tanzimat'ın geçerli olduğu eyaletlerde temettuat sayımlan yapılmıştır. Böylece vergi mükellefi olan herkesin gelir getiren-getirmeyen mal mülkünün ve hissesine düşecek verginin miktarı belirlenmek istenmiştir. Yapılan sayımların kaydının yapıldığı defterlere temettuat defterleri denilmiştir. Temettuat defterleri, kaydım içerdiği bölgelerde bulunan ekonomik potansiyeli çok geniş bir çerçevede veren önemli bir sosyo ekonomik tarih kaynağıdır. Bu defterlerden ayrıca bölge nüfusu ve nüfus hareketleri, mülki ve yönetsel yapı, akrabalık ilişkileri, gelir dağılımı ve sosyal hareketlilik, o dönemde geçerli mal fiyatları vb öğrenüebilmektedir. Silifke Kazasında 1260 (M. 1844-1845) yılında yapılan temettuat sayımlarının kalabilen üç adet temettuat defterine ulaşılmıştır. Bu defterler, şu an Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunmaktadır. Defterlerin birisi (No: 10569) Silifke Kaza merkezi ve köylerinin, diğer İkisi de (No: 10101, 10103) kaza sınırları içinde yaşayan konar göçer Yörük aşiretlerinin temettuat kayıtlarını kapsamaktadır. Bu çalışmada, adı geçen temettuat defterlerindeki kayıtlar esas alınarak 1844-1845 yıllarındaki Silifke Kazası'nın sosyo ekonomik yapısı betimlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışma sonucunda, adı geçen yıllarda Silifke Kazası'nın çok az bir nüfusa sahip olduğu tesbit edilmiştir. Bunun yanında bölgenin, köylü ekonomisi karakterine sahip olduğu görülmüştür. Kaza merkezinin kentleşmemiş ve büyük köy tipinde bir yerleşim olduğu ortaya çıkmıştır.

138 SUMMARY SİLİFKE, AS APPEARED IN THE TEMETTUAT REGISTERS In the Ottoman financial system the word temettuat which means profits and gains in Arabic language was a financial term and it was widely used after the 1839 political reforms called Tanzimat. The temettuat statistics were kept in the provinces in which the Tanzimat Reforms had been in use due to the principle of getting taxes estimating on incomes of the people. Thus the amount of the properties the inhabitant owned and due to this number the tax of the inhabitant was aimed to be known. The registers in which we found information about the countings which took place in those years were called temettuat registers. These temettuat registers are very important socio- economical and historical sources that gave the economic potential in a large scale. By these temettuat registers we can also learn the population of the area, the movements, the administrative way, relationships, investments and income distributions including values and pripes and social dynamism. We reached some three temettuat registers kept after the income counting in the town of Silifke in the year 1260 (1844-1845 AD). These temettuat registers are now amongst the National Ottoman Archives of the Turkish Prime Minister's office. One of them numbered 10569 includes the statistics of Silifke, the town and its villages, the other two, numbered 10101 and 10103 include the statistics of those nomadic tribes who lived in the town bounlaries. In this study we had the aim of describing the soico- economical side of Silifke town in the years 1844-1845 AD. by the registered information in the above mentioned temettuat registers. At the end of the study in those years, it was seen that Silifke town had a very small population besides the region had a kind of peasant economy and the town centre had been a non urbanized site like a big village.