Osmanlı arşiv belgelerine göre Ermeni Hınçak cemiyetinin Osmanlı imparatorluğundaki siyasal faaliyetleri (1887-1908)

Abstract

ÖZETOSMANLI ARŞİV BELGELERİNE GÖRE ERMENİ HINÇAK CEMİYETİ'NİNOSMANLI İMPARATORLUĞU'NDAKİ SİYASAL FAALİYETLERİ(1887-1908)19.yüzyılın başından itibaren Fransız İhtilali kökenli fikirlerin etkisiyleOsmanlı toplumunu oluşturan ?anâsır-ı muhtelife? arasında milliyetçilik yayılmayabaşlamıştır. Bunlardan bir kısmı uygun dış destek ve uygun toplumsal zeminbulabilmişlerdir. Bir kısmı da, Ermeniler gibi daha çok konjonktürel etkilerle zoraki birmilliyetçilik davasına yönelmişlerdir. Ermeniler biraz geç de olsa bu süreçten etkilenipörgütlenerek Osmanlı Devleti içinde isyanlara başlamışlardır.1887'de Cenevre'de kurulan sosyalist görünümlü milliyetçi bir örgüt olanHınçak Cemiyeti Ermeni milliyetçiliğine ivme kazandırmıştır. Başlıca etkinlik alanınıOsmanlı Devleti olarak gören Hınçaklar kutsal saydıkları davalarını gerçekleştirebilmekiçin Avrupa'nın desteğinin gerekli olduğuna inanmaktaydılar. Dönemin koşulları gereğiyasadışı bir örgüt olarak kurulan bu cemiyet silahlı propaganda yöntemine de sıklıklabaşvurabilmişti. Ünlü Ermeni isyanlarını da Avrupa'nın desteğini sağlamak içinçıkartmıştı. Ne var ki Ermeni toplumunu temsil etme yeteneğini cemiyet içi parçalanma vetemsil ettikleri davanın da meşruluğunun olmaması nedeniyle büyük ölçüde yitirmişler vezayıflamışlardı. Osmanlı Devleti de Hınçakları ve diğer ayrılıkçı Ermeni örgütleriniAvrupalı devletlerin müdahaleleri altında önlemeye çalışmıştır.Anahtar Sözcükler: Ermeni Sorunu, Ermeni Örgütleri, Hınçak, Sosyalizm, Milliyetçilik,Osmanlı Devleti.

ABSTRACTTHE POLİTİCAL ACTİVİTİES OF THE ARMENİAN HINÇAK ASSOCİATİONACCORDİNG TO THE OTTOMAN ARCHİVESFrom the beginning of the 19th century, nationalism began to expand amongthe nations that constitute ?Anasır-ı Muhtelife? (the Ottoman People). Some of thesenations found convenient exterior support and social circumstance. Some of others such asArmenians inclined ?nationalism issue? under compulsion by the conjunctural effects.Lately influenced by these circumstance, Armenians were organized and began rebellionsall over the Ottoman Empire. Established in 1887 in Cenevre, Hınçak Associationaccelerated the Armenian nationalism, as a nationalist organization, appearing socialist.Considering The Ottoman Empire as the main area of activity, The Hınçaks believed thenecessity of the Europen support for achieving their ideal that they regard as holy. Becauseof the circumstances of the age, that association was established as an illegal organizationand could frequently apply armed methods of propaganda. The famous Armenianrebellions was arranged for supplying the support of Europe. Yet, the organization lost theability of representing the Armenian society and weakened in a large measure, due to thedivisions in the organization and illegallity of the ideal they desire. Also The OttomanEmpire tried to prevent the activities of the Hınçak and the other seperater Armenianorganizations under the interference of the Europen countries.Keywords : Armenian issue, Armenian organizations, Hınçak, socialism, nationalism,The Ottoman Empire