Çin: Bürokratik sosyalizmden devlet kapitalizmine metamorfoz ve yönetsel yapıya yansımaları

Abstract

Hangi açıdan bakılırsa bakılsın, Çin, ekonomik ve yönetsel sistemiyle ve yaşadığı dönüşümlerle, sosyal bilimler açısından ilgi çekici bir araştırma konusudur. Bu çalışma, Çin'in 1978 sonrasında belirginleşen başkalaşım dinamikleri ve bunun yönetsel alandaki yansımaları üzerine odaklanmaktadır. Çin'de, 1949 Devriminden sonra kurulan sistemin işçi-köylü ittifakına dayandığı ve eşitlikçi politikaların esas alındığı, bununla birlikte orta-sınıfın siyasal ve yönetsel yaşamda giderek ağırlığını arttırdığı görülmektedir. Orta-sınıfın olgunlaşmasının yoğun etkisi altında bulunan yönetim sistemini ise `bürokratizm' kavramıyla özetlemek mümkündür. `Bürokratik sosyalizm', dayandığını iddia ettiği işçi sınıfı ve yoksul köylülüğün siyasal-örgütsel katılım ve denetimini engelleyerek, burjuva sınıfsallaşmasına kapıları açma gibi bir paradoksa da sahiptir. Bu paradoks, burjuvalaşma eğilimiyle belirgin bir orta-sınıf algılaması temelinde açıklık kazanmaktadır. 1978 sonrası Çin'in yeni burjuvazisinin, ağırlıklı olarak, bürokratik sosyalizmin getirdiği koşullara kendisini uyarlamış ve bu yapı içinde olgunlaşmasını sağlamış orta-sınıf unsurlarından oluştuğu söylenebilir. Parti-devlet bünyesinde burjuvalaşan orta-sınıfların, Deng Xiaoping liderliğinde vücuda getirdiği sistem ise bir tür devlet kapitalizmidir. Bürokratik sosyalizmden devlet kapitalizmine doğru başkalaşım, bu olguyu ortaya çıkaran aktör kadar, bu aktörün yönetsel yapıyla etkileşimleri üzerine düşünmeyi de gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda, ekonomik ve mali desantralizasyon ile ilgili olarak Mao döneminde yaşanan parti içi çatışma dikkat çekicidir. Bununla birlikte, Çin'in reel sosyalist ülkeler arasında ademimerkeziyet ilkesinin en ileri uygulandığı ülke olması gerçeği, iki açıdan önem arz etmektedir: Ademimerkeziyet, bir yandan, orta-sınıfın güçlenmesini sağlayarak bürokratik sosyalizmden devlet kapitalizmine doğru başkalaşımı beslemiş, diğer yandan, geçiş sürecinin siyasal alt-üst oluşlar yaşanmaksızın gerçekleşmesine olanak vermiştir. Söz konusu başkalaşımın dinamikleri, bürokratik sosyalizm olarak tanımladığımız yapıda nüve halinde bulunduğundan ötürü, `metamorfoz' kavramı, devlet kapitalizmine doğru dönüşümün nedenlerini ve beslenme kaynaklarını kapsayan bir açıklama modeli olarak geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu açıklama modeli, bahsedilen dönüşüm ile yönetim sistemi arasındaki içsel bağıntıları ve dönüşümün sınıfsal kaynağını daha anlaşılır kılacağı iddiasını taşımaktadır; aynı zamanda, `yönetici elitler' eksenli açıklama modeline, Mao ve Deng dönemlerini dar bir bakış açısıyla birleştiren açıklamalara ve başkalaşımın dinamiğini serbest pazarı geliştirme adına atılan ilk adımların zincirleme etkilerinde gören yaklaşımlara eleştirel bir tutumu içermektedir.Anahtar kelimeler: Çin, bürokratik sosyalizm, devlet kapitalizmi, metamorfoz

No matter from which perspective, China is an interesting research subject for social sciences with its economic and administrative system and actual transformation. This study is focusing on China?s metamorphosis dynamics and its reflections on the administrative sphere. Visibly the system in China founded after 1949 Revolution is based on worker-peasant alliance and essentially implemented egalitarian politics, however middle-class had been intensified its power in political and administrative life gradually. It is possible to describe its administrative system which had been under heavy effect of middle-class maturation as `bureaucratism?. Despite the claim of depending on working class and poor peasantry, `bureaucratic socialism? has a paradox because of its hindering nature for political and organizational participation and supervision of them while opening the doors for bourgeois class maturation. This paradox becomes clearer via a middle-class comprehension which is evident with its inclination to become bourgeoisie. It is possible to claim that the new bourgeoisie of post-1978 is heavily consisted of middle-classes which have adopted themselves to the conditions brought by bureaucratic socialism and have ripped in this structure. The system constituted under Deng Xiaoping leadership by middle-classes which have ripped inside party-state is a kind of state capitalism. Metamorphosis from bureaucratic socialism to state capitalism requires thinking about not only the actor who created this fact but the interactions between this actor and administrative structure as well. In this context, the conflict related to economic and fiscal decentralization inside the party during Mao era is attracting attentions. However, the fact that China was the advanced country among real socialist countries in terms of decentralization principle bears importance with two dimensions: From one side, decentralism has fed metamorphosis from bureaucratic socialism to state capitalism by ensuring middle-class maturation, and from the other side, has given possibility for a transition process without political disorder. Since the mentioned dynamics of transition exists inside the structure which we called bureaucratic socialism as nucleus, the term `metamorphosis? is tried to developed as an explanation model which includes the reasons of transformation and resources of it. This explanation model has a claim of supplying a clearer understanding about internal connections between mentioned transformation and administrative system, and class base of the transformation. At the same time, this model has a critical attitude to the explanation model based on `elite administrators?, the explanations which units Mao and Deng eras from constrained perspectives and the approach which assesses the dynamic of transformation like a chain reaction which began from the first steps towards free market.Key words: China, bureaucratic socialism, state capitalism, metamorphosis