Türkiye Türkçesinde birleşik tümce

Abstract

Türkiye Türkçesinde birleşik tümcenin adlandırılması, tanımlanması ve sınıflandırılması araştırmacıların üzerinde tartıştığı konulardır. Dilcilerin genellikle bu hususlarda uzlaşamadığı görülmektedir.Türkiye Türkçesinde birleşik tümce konusunda karşılaşılan ilk sorun birleşik tümcelerin adlandırılmasıdır. Bu hususta bir terim birliği sağlanamamıştır. Bu çalışmada incelenen dil bilgisi kaynaklarında birleşik tümcelerin, bileşik tümce, bileşik cümle, birleşik tümce, birleşik cümle gibi farklı şekillerde adlandırıldıkları görülmüştür.Türkiye Türkçesinde birleşik tümcelerle ilgili karşılaşılan bir başka sorun birleşik tümcenin tanımıdır. Tümceleri yapı bakımından sınıflandıran araştırmacıların birleşik tümceyi anlamsal bir ölçüt olan yargı veya yapısal bir ölçüt olan çekimli eylem terimlerini temel alarak tanımladıkları görülmüştür. Yapısal sınıflandırmalarda yargı yerine çekimli eylemin ölçüt alınması daha uygun olabilir.Bu çalışmada incelenen dil bilgisi kaynaklarında, araştırmacıların birleşik tümce sınıflandırmalarında genellikle yer verdikleri üç birleşik tümce türü olduğu görülmüştür. Bunlar, girişik, ki'li ve şartlı birleşik tümcelerdir. Bu üç tümce türünden sonra en çok karşılaşılan birleşik tümce türleri şunlardır: iç içe, mI/mU soru ekiyle kurulan, değil bağlaçlı, ilgeçli, katmerli birleşik tümceler. Bu tezde öncelikle bu tümcelerle ilgili araştırmacı görüşleri aktarılmıştır. Daha sonra elde edilen veriler karşılaştırılarak değerlendirilmiş, bu değerlendirme sırasında roman ve öykü türündeki yirmi kitaptan oluşan bir bütünceden alınan tümceler örnek olarak kullanılmıştır.Türkiye Türkçesi dil bilgisi araştırmalarında birleşik tümcelerin betimlenmesi konusunda bazı sorunlar mevcuttur. Tezde bu sorunların neler olduğu araştırılmış ve birleşik tümcelerin incelenmesinde ve öğretilmesinde sorun teşkil eden hususlar belirlenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Türkiye Türkçesi, dil bilgisi, birleşik tümce, yargı, çekimli eylem, birleşik tümce türleri.

Grammarians and language researchers discuss on the denomination, definition and classification of compound sentences in Modern Turkish. They are often unable to reconcile on these issues.The first problem encountered in the case of compound sentence in Modern Turkish is the denomination of the compound sentence. A term unity in this respect can not be achieved. In the linguistic attainments examined in this study, it was seen that the compound sentences are called in different ways such as compound sentences and combined sentences.Another problem encountered related to compound sentences in Modern Turkish is the definition. It was seen that the researchers who classify the sentences in terms of structure, based their definitions of the compound sentences on the judgment which is a semantic criterion or the finite verb which is a structural criterion. In structural classifications it may be more appropriate to take the finite verb as a measure rather than the judgment.In the linguistic attainments examined in this study, it was seen that there are three types of compound sentences which the researchers generally featured in their classifications of the compound sentences. They are verbal compound sentences, compound sentences with ki and conditional sentences. The most common types of compound sentences after these three are nested compound sentences, the compound sentences with the question morpheme mI/mU, the compound sentences with the conjunction değil, the compound sentences with postpositions, multiplex compound sentence. In this thesis, researcher views about these types of compound sentences were expressed first. After that the data obtained was evaluated by comparing with each other and during this evaluation, the sentences which were taken from a corpus consisting of twenty books of novels and stories were used as examples.In the linguistic researches of Modern Turkish, there are some problems related to the description of compound sentences. These problems were searched in this thesis and the issues which caused problems about the analysis and the instruction of the compound sentences were tried to be identified.Keywords: Modern Turkish, grammer, the compound sentence, the judgement, the finite verb, the types of compound sentence.