Tanzimat`tan Cumhuriyet`e Divan-ı Muhasebat reisleri (1862-1961)

Abstract

Sayıştay, günümüzde devlet kurumlarını mali açıdan denetleyen ve yargı yetkisine sahip TBMM?ne karşı sorumlu ancak bağımsız bir kurumdur. Divan-ı Muhasebat; kurumun kurulurken (1862) aldığı ve 1961 yılına kadar kullanmaya devam ettiği isimdir. Divan-ı Muhasebat, Tanzimat döneminde belirginleşen yenileşme hareketlerinin etkisiyle ortaya çıkmıştır. Divan?ın görev ve yetkileri genel olarak; devletin gelir ve giderlerini incelemek, denetlemek ve gerekirse bu hususta kararlar almaktır.Divan-ı Muhasebat reisliğine 1862-1961 yılları arasındaki 99 yılda 29 kez atama yapılmıştır. Divan-ı Muhasebat reisliği yapan kimselerin iyi eğitim görmüş; zeki, başarılı, çalışkan olarak bilinen ve maliye alanına vakıf kimseler arasından seçilmesine özen gösterilmiştir. Divan-ı Muhasebat reisleri genellikle birkaç dil bilen, birçok alanda kendini geliştiren sanatla ve bilimle ilgilenen, çok okuyan ve eserler ortaya koyan kişiler olmuşlardır. Dolayısıyla Divan-ı Muhasebat reisleri çoğunlukla devletin önemli kademelerinde görev yapan nazır, sadrazam gibi kişiler arasından seçilmişlerdir.Divan reisleri Osmanlı Devleti döneminde Kayd-ı hayat şartıyla göreve getirilmiş, kurumda yapılan müzakereleri karara bağlarken eşit oy dağılımının ortaya çıkması durumunda, iki oy hakkına sahip olmuşlardır. Cumhuriyet döneminde ise görev süreleri Osmanlı dönemindeki kaydı-ı hayat şartının aksine beş yıl ile sınırlandırılmış ve bir kimseye en fazla iki defa Sayıştay Başkanı seçilebilir, şartı koyulmuştur.Anahtar Kelimeler: SayıĢtay, Divan-ı Muhasebat, Reis, Osmanlı Devleti, Cumhuriyet, Tanzimat, MeĢrutiyet, Maliye, Bürokrasi

Turkish Court of Accounts (Sayıştay) is an organisation which supervises state institutions as finance and has the judging right, and is responsible for the assembly, however independence. Divan-ı Muhasebat is the name which Turkish Court of Accounts got in the period of foundation in 1862, and the organization lasted to use that name till 1961. Divan-ı Muhasebat appeared in the period of the Tanzimat reforms in the Ottoman Empire. The duties and authorities of Divan-ı Muhasebat were generally to analyse and supervise expenses of the state, and if necessarily, to make a decision on that subject. It was appointed to the presidency of Divan-ı Muhasebat 29 times between 1862-1961 within 99 years. It was cared the people to be president of Divan-ı Muhasebat, and chosen the ones who were well educated, smart, intelligent, hardworking and capable of finance issues. The presidents of Divan-ı Muhasebat were the ones who spoke several foreign languages, improved themselves on many cultural subjects like art and science, and interested in reading boks much. Therefore, presidents of Divan-ı Muhasebat were chosen the ones among ministers (nazır) and grand viziers that worked at the top positions of the state.Presidents of Divan-ı Muhasebat were appointed with the condition of being alive in the period of the Ottoman Empire. While they made a decision about discussion in the meeting, they had the two votes right, on the condition that equal result appeared. In the period of the republic, their term of Office was limited with five years in the opposition to the condition of being alive in the Ottoman Empire. Besides it was laid down condition that one may twice be elected as president of Sayıştay (Court of Accounts).Key Words: Turkish Court of Accounts, Divan-ı Muhasebat, chief, headman,chairman, Ottoman Empire, Republik, Tanzimat, MeĢrutiyet, finance, bureaucracy