Film altyazı çevirilerinde kültürel-dilsel öğelerin aktarım olanakları ve sınırları

Abstract

Bu çalışmada, film altyazı çevirilerinde kültürel-dilsel öğelerin aktarım olanak ve sınırları ele alınmaktadır. Çalışmanın amacı çeviribilim kuramlarının altyazı çevirilerine uygulanabilirlik boyutunun sorgulanmasıdır. Bu boyutun kültürel-dilsel öğelerin aktarımına katkı sağlayıp sağlamadığının irdelenmesidir. Çalışma kapsamında görsel-işitsel metin türü olan filmlerde yer alan kültürel-dilsel öğelerin hangi yöntemlerle bulgulandığı ve bu bulgulanan öğelerin altyazıya hangi stratejilerle aktarıldığı üzerinde durulmaktadır. Bu doğrultuda oluşturulan kuramsal çerçeve Willkommen in Deutschland adlı film örneğiyle değerlendirme boyutuna taşınmıştır. Çalışmanın odağı kaynak dili Türkçe olan filmdeki kültürel-dilsel öğelerin G. Floros yöntemiyle belirlenmesi ve bu öğelerin Almancaya aktarım sürecinde kullanılan çeviri stratejileridir. Bu amaçla gerçekleştirilen değerlendirmede A. Chesterman yöntemi ışığında çevirmen kararları saptanmış ve bu kararlarda etkin rol oynayan unsurlar (görsel-işitsel öğeler, çevirmenin art alan bilgisi ve kültürel-dilsel yetisi, altyazı çevirisi kısıtlamaları vb.) belirlenmeye çalışılmıştır. Filmler ve çeviriler doğası gereği birbirine benzemektedir. Her ikisi de dilsel ve kültürel dizge üzerine kurgulanmaktadır. Bu nedenle çalışmada kültürel ve dilsel yapıları bulgulayan çeviribilim kuramlarından yararlanılmıştır. Metinlerde bulgulanan bu öğelerin aktarımında her iki kültür dizgesinin yaşam alanlarının karşılaştırılması önemli bir işleve sahiptir. Bu düşünceden hareketle yapılan çalışmada kültürel-dilsel öğelerin aktarımında çevirmenin hareket alanını daraltan kısıtlamaların azaltılabilmesi için çeviriye konu olan filmin tüm boyutlarıyla irdelenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Görsel-işitsel metinler, altyazı çevirisi, film, kültürel-dilsel öğeler, Willkommen in Deutschland.

In dieser Arbeit werden die Grenzen und Übertragungsmöglichkeiten von kulturellen-sprachlichen Elemente in der Untertitelung behandelt. Der Zweck dieser Arbeit ist die Anwendbarkeitsdimension der Translationstheorien in die Untertitelung abzufragen. In dieser Arbeit wird bearbeitet, mit welchen Methoden die kulturellen-sprachlichen Elemente in Filmen als audio-visuelle Textarten gefunden werden und mit welchen Strategien diese Elemente auf die Untertitelung übertragen werden.Der Fokus der Arbeit sind, die kulturelle-sprachliche Elemente im Türkisch ausgangspraclichen Film mit der Methode von G. Floros zu bestimmen und die Transformationen dieser Elemente ins Deutsche im Transferprozess, die in dieser Transformation verwendete Translationsstrategien. In der zu diesem Zweck durchgeführten Bewertung wurden die Übersetzerentscheidungen im Lichte der A. Chestermans Methode festgelegt und die Elemente wurden versucht zu bestimmen, die bei diesen Entscheidungen eine aktive Rolle spielen (audio-visuelle Elemente, die Hintergrundwissen des Übersetzers und seine kulturell-sprachliche Fertigkeit, die Beschränkungen in der Untertitelung).Filme und Übersetzungen sind einander recht ähnlich. Denn sowohl bei Filmen, als auch bei Übersetzungen bilden Sprache und Kultur die Basis ihrer Konstruktion/Montage. Aus diesem Grund konnte man sich der Translationstheorien bedienen, anhand derer sich kulturelle und sprachliche Element herausstellen lassen. Der Vergleich der Lebensbereiche beider Kulturen bei der Übertragung jener herausgestellten Elemente im Text stellt eine wichtige Funktion dar. Um die Begrenzungen des Handlungsspielraumes des Übersetzers zu verringern, gilt es aus gehen von diesem Gedanken, bei der Übersetzung der kulturellen und sprachlichen Elemente, den Film, der Gegenstand der zu untersuchenden Übersetzung ist, mit all seinen Facetten zu untersuchen. Schlüsselwörter: Audio-visuelle Texte, Untertitelung, Film, kulturelle-sprachliche Elemente, Willkommen in Deutschland.