Türev piyasası işlemlerinin borsa volatilitesi üzerindeki etkileri: Borsa İstanbul üzerine bir uygulama

Abstract

1980'li yıllardan itibaren yaşanan deregülasyon (kuralsızlaştırma) ve liberasyon (serbestlik) sürecinde sermayenin serbest dolaşımı, finansal piyasalarda dalgalanmaları meydana getirmiş ve artan dalgalanma fiyat, faiz ve döviz kuru risklerini yükseltmiştir. İşletmeciler ve yatırımcılar karşılaştıkları riskleri yönetebilmek için vadeli işlemleri kullanmaya başlamıştır. Vadeli işlem piyasaları ve spot piyasalar sürekli etkileşim içerisinde olduğundan, piyasa uzmanları, akademisyenler, işletmeciler ve yatırımcılar için vadeli işlem piyasalarının spot piyasa volatilitesi üzerindeki etkisi önemli bir araştırma konusu olmuştur. Bu çalışmada vadeli işlem piyasalarının spot piyasa volatilitesi ve likiditesi üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu amaçla VİOP'ta işlem gören BİST-30 endeksine dayalı vadeli işlemler başladıktan sonra bu işlemlerin spot piyasa volatilitesi ve likiditesi üzerindeki etkisi sırasıyla EGARH ve ARMA modeli ile test edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre vadeli işlem piyasasının spot piyasa volatilitesini azalttığı, spot piyasa işlem hacmi üzerinde ise anlamlı bir etki yaratmadığı saptanmıştır. Ayrıca vadeli işlem piyasasında beklenmeyen bir işlem hacmi gerçekleştiğinde spot piyasa volatilitesinin arttığı ancak vadeli işlem piyasasında beklenen düzeyde bir işlem hacminin spot piyasa volatilitesi üzerinde anlamlı bir etki yaratmadığı tespit edilmiştir. Anathar Kelimeler: Vadeli İşlem Piyasaları, Spot Market Volatilitesi, EGARCH Modeli, ARMA Modeli

The deregulation, liberalization process, and the free movement of capital which have been occurring since 1980s have caused fluctuations in the financial markets and consequently the increase of price volatility, interest and exchange rate risks. Managers and investors have started using derivatives to manage their risks. Since derivatives markets interact continuously with spot markets, the effect of derivatives markets on spot market volatility has become an important research topic for academicians, market expert, operators and investors. In this study, the impact of the derivatives markets on the Turkish spot market volatility and liquidity has been examined. For this purpose, following the introduction of the futures contracts based on BIST-30 that is being traded on Turkish Derivatives Market, the impact of these futures contracts on spot market volatility and liquidity has been examined using EGARCH model and ARMA model respectively. It is found that derivatives markets reduce the spot market volatility and that they do not have a significant effect on the volume of the spot market. Furthermore, it is found that while an unexpected future trading volume increase the spot market volatility, an expected future trading volume does not have a significant impact on the spot market volatility.Key Words: Derivative Market, Spot Market Volatility, EGARCH Model, ARMA Model