Aristoteles ve Spinoza`da duygulanım-akıl ilişkisi

Abstract

Bu çalışma, insanda aklın duygulanımlar üzerindeki etkisini Aristoteles ve Spinoza felsefeleri çerçevesinde ortaya koymakta ve iki filozofun düşünceleri arasında bir karşılaştırma yapma olanağı yaratmayı amaçlamaktadır.Çalışmanın Aristoteles'e ayrılan ilk bölümünde öncelikle, Aristoteles'in konuyu insanın ontolojik yapısı bağlamında nasıl ele aldığı işlenmiştir. Onun insan tasarımından yola çıkılmış; duygulanım akıl ilişkisini nasıl kurduğu, insan ruhuyla ilgisinde gösterilmiştir. Aristoteles'in, duygulanım akıl ilişkisiyle ortaya çıkan karakter erdemlerini işleyiş biçimi yine bu bölümde açıklanmıştır. Bunun yanında Aristoteles'te akıl kavramı altında düşünülen us, aklı başındalık, bilim, bilgelik, sanat kavramları ele alınmış; bunlar içinde de özellikle, duygulanım akıl ilişkisinden doğan erdemleri ortaya çıkaran aklı başındalık ve us kavramlarına odaklanılmıştır. Aklın duygulanımlarda orta olmayı nasıl sağladığı; tercih, alışkanlık, huy kavramları bağlamında açıklanmış, ayrıca haz, acı ve arzu kavramlarının Aristoteles'te nasıl anlamlandırıldığı gösterilmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde, aklın duygulanımlara etkisi Spinoza felsefesi açısından ele alınmaktadır. Bu bölümde ilk olarak Spinoza'nın bütün bir felsefesini dayandırdığı ontolojisine odaklanılmış; Tanrı, sıfat, tavır, neden, etki, zorunluluk gibi temel kavramlar ele alınmıştır. İnsanda imgelem ve akıl'ın ne anlama geldiğine yine bu bölümde yer verilmiştir. Daha sonra insandaki üç temel duygu olarak sevinç, keder ve arzunun Spinoza etiğinde ne anlama geldiği, tüm duyguların bu üç duygunun çeşitlenmesi olarak nasıl açıklandığı gözler önüne serilmiştir. Duyguların, Spinoza etiğinin temel kavramlarından conatus ile ilişkisi de bu bölümün temel meselelerindendir. Ayrıca Spinoza'nın edilgin ve etkin duygular arasında, bilgi türlerine dayanarak yaptığı ayrım da burada işlenmiştir.Üçüncü bölümde, iki filozofa göre de, erdemin aklın duygulanımlar üzerindeki etkisini gösterdiği arzu bağlamında ileri sürülmektedir. Ayrıca iki filozof akrasia kavramı üzerinden karşılaştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: duygulanım, duygu, sevinç, keder, arzu, akıl, erdem, bilgi.

This study concentrates on reason's effects on human affections in Aristotle's and Spinoza's philosophies; it aims to compare and contrast two philosophers in this context.The first Chapter of this study devoted to Aristotle mainly describes how Aristotle treats the subject in the context of the ontological structure of the human. Departing from his conceptualization of human reason, the study elaborates how he establishes the relation between affection and reason in relation to human soul. This Chapter also displays Aristotle's manner of treating virtues of character emerging from affection-reason relation. In addition, notions conceptualized under the concept of reason such as understanding, intelligence (practical wisdom), scientific knowledge, wisdom and craft are studied with a special emphasis on intelligence and understanding. The Chapter explains how reason provides to be intermediate about affections in the context of decision, habit and state (temperament); finally the Chapter focuses on how Aristotle defines concepts such as pleasure, pain and desire.In the second Chapter, Spinoza's treatment of reason's effects on human affections is studied. Firstly, the Chapter provides Spinoza's ontology upon which he bases all his philosophy, with the definitions of his basic concepts such as God, attribute, mode, cause, effect and necessity. Also in this Chapter imagination and reason (intellect) are defined. As three essential human emotions, pleasure, pain and desire are explained, displaying that all other human emotions are variations of these three emotions. Also another important focus of this Chapter is the relation of emotions with conatus, one of the main concepts of Spinoza's ethics. This Chapter also displays how Spinoza differentiates between passive and active emotions based on types of knowledge.In Chapter 3, the study claims that, for both of the philosophers, the virtue shows the effects of reason on the affections in the context of desire. Also, two philosophers are compared in terms of the concept of acrasia.Key Words: affection, emotion, pleasure, pain, desire, reason, virtue, knowledge.