Discourse-pragmatic analysis of negation markers in Turkish: A corpus evidence on pragmatic markers

Abstract

Edimsel belirleyiciler sözlü iletişimde işlevsel anlamda görev yapan son zamanlarda edimbilim, söylem çözümlemesi, konuşma çözümlemesi gibi alanlarda bütünsel bir yaklaşımla incelenen sözcüklerdir. Yapılan bu çalışmalarda herhangi bir sözcük türüne ait dilbilimsel birimlerin sadece o sözcük türüne özgü işlevlerinin olmadığı, bu dilbilimsel birimlerin söylem içerisinde bilgi akışını sağlayan pek çok farklı işlevlere sahip olduğu gözlenmiştir. Bu araştırma, Türkçede bu zamana kadar durum bağlamı ve edimsel yorumlama kavramlarına değinmeden, ses bilimsel, söz dizimsel, biçim bilimsel ve anlam bilimsel kuramlar çerçevesinde, sadece olumsuzlama işlevi dikkate alınarak incelenen dilbilimsel birimlerden yok, cık ve hayır üzerinde durmaktadır. Bu bağlamda, bu çalışma sözü edilen dilbilimsel birimleri sözlü iletişimde işlevsel anlamda görev yapan sözcükler olarak ele almaktadır. Konuşma çözümlemesi ve işlevsel-edimbilim yaklaşımı çerçevesinde birleşen bütüncül bir yöntemle bu edimsel belirleyicilerin temsil gücü yüksek bir derlem veritabanı olan Sözlü Türkçe Derlemi (STD) aracılığıyla nicel ve nitel yönlerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Sonuç olarak, konu değiştirme, bağdaşıklık, konuşma sırası alma stratejisi, metinsel bağlamda onarım gibi işlevlerin olduğu Metinsel-Bağlamsal alan ve söz eylem, dayanışma, nezaket stratejisi, etkileşimsel bağlamda onarım gibi işlevlerin olduğu Etkileşimsel-Anlatımsal alan olmak üzere iki işlevsel alan göz önüne alınarak derlemden yapılan inceleme cık hariç hayır ve yok edimsel belirleyicilerinin çok işlevli iletişimsel görevleri yerine getirdiğini; diğer bir deyişle, çoğu zaman eş zamanlı olarak hem metinsel hem de etkileşimsel işlevleri olduğunu göstermiştir.

Pragmatic markers, functionally oriented group of expressions or linguistic items in `talk-in-interaction`, have been recently studied holistically especially within the disciplines of pragmatics, discourse analysis and conversation analysis. Generally speaking, these studies remark that the linguistic units in any grammatical category perform not only functions peculiar to that grammatical category but also various pragmatic functions within the context of communication. The present study dwells on the linguistic units hayır, cık, and yok in Turkish which have, thus far, been examined in the fields of phonetics, syntax, morphology and semantics, viz. structure of language, paying attention to the only negation function without considering the notions of context of situation and pragmatic interpretation. In this sense, this study draws on these linguistic units as functionally oriented group of expressions in `talk-in-interaction` and it aims at identifying qualitative and quantitative aspects of hayır, cık, and yok as pragmatic markers in Turkish spoken conversational discourse through a representative corpus-database, Spoken Turkish Corpus (STC) within the analytic framework of conversation analysis and functional-pragmatic approach. Hereby, detailed analysis on these PMs from the STC in regard to two functional domains, namely, Textual-Contextual Domain including functions of topic shift, coherence, turn-taking management and misunderstanding management at textual level and Interactional-Expressive Domain including functions of speech-related acts, solidarity orientation, and misunderstanding management at speaker and hearer orientation level showed that hayır and yok as pragmatic markers, except cık carry a complex conversational workload, and namely appear to have both textual and interactional uses, most of the time simultaneously.