Bütçe hakkı ile seçim sistemleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi

Abstract

Modern devlet sistemlerinin çoğunluğunda ve Türkiye'de, halkın egemenliğini doğrudan değil, seçtiği temsilciler aracılığıyla kullandığı, temsili demokrasi benimsenmiştir. Gelirleri toplama ve harcamaları yapma yetkisi anlamına gelen bütçe hakkı, asil sahibinden temsili demokrasinin gereği olarak parlamentoya devrolunmaktadır. Bu devir şekli seçim mekanizması ile olacağı için seçim sistemleri bütçe hakkını yakından ilgilendirmektedir. Seçim halk iradesinin yönetime yansıması demektir. Bundan dolayıdır ki demokrasilerde, bu iradenin yansıması ancak seçimlerle mümkündür. Bu durum temsili demokrasiye uygun seçim sistemlerini de zorunlu kılmaktadır. Çalışmanın amacını taşıyan temel sorun, bu seçim şeklinin nasıl olacağı ve bu seçim sisteminin uygulanacağı toplumun bütçe hakkının, parlamentoda ne ölçüde temsil edileceğidir. Bu doğrultuda çalışmada ilk olarak bütçe ve bütçe hakkı kavramları tanımlanıp, bütçe hakkının tarihsel gelişiminden bahsedilmiş, bütçe hakkına ışık tutan yeni yaklaşımlara yer verilmiştir. Devam eden bölümde ise kamusal karar alma süreci alt başlıklarında, siyasi sürecin yapısını daha iyi kavramak adına devlet yönetim şekillerine ve bu yönetim şekillerinden kamusal karar almada en çağdaş yönetim şekli olan ve halkın egemenliğini yansıtan demokrasi kavramı ve biçimlerine, politik süreç açısından önem arz eden kamusal karar alma sürecinde yer alan aktörlere ve bu aktörler arasındaki etkileşimlere yer verilmiştir. Bu kısmın son alt başlığında ise demokratik rejimlerde siyasal sürecin iyi bir şekilde işleyebilmesindeki en önemli araç olan oylama yöntemleri, oy birliği kuralı ve çoğunluk kuralı olmak üzere iki alt başlıkta incelenmiştir. Üçüncü kısımda genel olarak seçim sistemleri anlatılmış, temsilde adalet ilkesi bakımından seçim sistemleri üzerinde durulmuş, Türkiye'de çok partili döneme geçildikten sonra uygulanan seçim sistemleri, çoğunluk ve nispi temsil sistemleri çerçevesinde aktarılıp, seçim sistem ve yöntemleri bakımından irdelenmiştir. Son bölümde ise seçim sistemleri ile bütçe hakkı arasındaki ilişki anlatılmış, Türkiye'de kullanılan seçim sistemi %10 barajlı D'Hondt sisteminin eksik yönleri aktarılarak, bütçe hakkı ile seçim sistemleri arasındaki ilişkiye değinilmiş ve seçmenlerin oylarını, parlamentoda temsil edilmede en fazla oranda yansıtabilecek sistem değişiklikleri değerlendirilmiştir.

In most of modern systems of states and in Turkey people's sovereignty is not directly represented. Instead of that, the represantative democracy that is used by the represantatives that elected by the people is adopted. Budget right which means authorisation of gathering incomes and being able to expense is transferred to parliament by force of represantative democracy from it's actual owner. Because this way of transmission is occured by the election movement, election movements is concerned closely over the budget right. Election means the reflection of people's will on the governance. Therefore in democracies,this reflection is only possible with the elections. This case obliges the selection systems which are reasonable for the represantative democracy. The main problem which has the aim of the study is, how this election system will be and in which standarts of budget rights will be represented at the parliament that are belong to the people that this election system will be applied to. Accordingly in the study firstly, the terms of budget and budget rights were defined, the historical development of budget right was mentioned and the new approaches that provide an insight to budget right were given place.In the following part,in the name of understanding the form of politic process better, ways of goverment and the best and the most modern of these ways for making public decision and the democracy terms and ways that reflect the people's sovereignty, the actors who took part in the process of making public decision which is important for politic process and the interaction among them were given place under the title of process of making public decision. In this part's last under title, voting procedure which is the most important instrument in the movement of politic process, the rule of unanimity and majority were treated under two undertitles. In the third part, the election systems were told generally, in point of principle of represantative; justice election systems were emphasized, the election systems which were applied after Turkey got into multi-party period, these systems were narrated in the frame of relative and majority and scrutinised in the point of election systems and methods. In the last part, the relationship between election systems and budget right was told, by narrating the deficiencies of D'Hondt with %10 dam system which is used in Turkey the relationship between budget right and election system were touched on and the system changes that can represent the highest incidence of votes of voters in the reprasantative at the parliament were considered.