Cumhuriyet Dönemi Türk resminde şaman sembollerinin görsel çözümlemeleri

Abstract

ilk örnekleri verdikleri değerlendirilen Şamanlar, çağdaş antropolojik ve arkeolojik bulgular doğrultusunda plastik ve dramatik anlamda ilk sanatçılar olarak tarih sahnesindeki yerlerini almışlardır. Şamanizm, ilk çağlardan bugüne uzanan tarihsel ve kültürel geçmişi ve doğa ve çevreyle barışık yaşamaya verdiği önem nedeniyle özellikle 20. Yüzyılda modern sanat alanında meydana gelen gelişmelerle birlikte resim, müzik ve tiyatro alanında birçok sanatçının ilgi odağı haline gelmiştir. Bugün birçok sanatçı farklı sanat dallarında verdikleri eserleri şamancıl olarak nitelendirmekte ve eserlerinde şaman sembollerine yer vermektedirler. Aynı zamanda İç ve Orta Asya'da Türklerin yaşadığı bölgelerde milattan önceki yıllardan bu yana uygulaya gelen bir inanç sitemi olan Şamanizm, Cumhuriyet dönemi modern Türk resminde farklı sanatçıların eserlerinde çoğunlukla Türk mitolojisinde de yer alan ve Anadolu'da halen yaşatılan farklı şaman sembolleri şeklinde kendisine yer bulmuştur. Şamanizmin ve şaman sembollerinin modern resim sanatında bu şekilde kendine yer bulması, şamanların yanında sanatçıların da Şaman kültür mirasının farkı coğrafyalarda korunmasına ve yaşatılmasına katkı sağlamalarına olanak sağlamıştır. Bu tez çalışmasında amaç, modern Türk resminde yer alan şaman sembollerinin görsel çözümlemesi ve araştırmacının kendi bireysel çalışmalarında yeniden üretilmesi yoluyla Türk kültür mirasının canlı bir şekilde yaşatılmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına yönelik çabalara katkı sağlamaktır. Araştırma kapsamında elde edilen bulgulardan, örnekleme dahil edilen ve modern Türk resmini temsil eden eserlerde en sık kullanılan şaman sembollerinin hayat ağacı, at ve kuşlar olduğu anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Şamanizm, Şaman, Şaman Sembolleri, Sanat, Türk Resmi Danışman: Prof. Nurseren Tor, Mersin Üniversitesi, Resim Anasanat Dalı, Mersin.

Shamans are believed to have provided the first samples of painting art during 16.000 BC. Hence, they are also considered as the very first artists in history in both plastic and dramatic terms based on anthropological and archeological findings. In line with the contemporary developments in modern arts in the 20th century, many artists in the fields of painting, music and theatre developed an interest in Shamanism because of its long history dating back to the early historical times and its cultural heritage that prioritizes living in peace and harmony with the nature. Today, many artists from variety of fields utilize symbols of Shamanism in their work, which they also call shamanic. Shamanism, which is also a belief system practiced in Inner and Central Asia region where the Turks have been living since early historical times, has been represented in the form of shamanic symbols from Turkish mythology and recent Anatolian folk culture in the works of different artists during the Republican era of modern Turkish painting. While the shamans were considered as the sole protectors of the shamanic culture until recently, the demonstration of shamanism and shamanic symbols in the modern painting provided artists with an opportunity to contribute to the efforts aimed at protecting and sustaining Shamanic cultural heritage across different geographies. Through the visual analysis of the shamanic symbols represented in the modern Turkish painting and by reproducing shamanic symbols through author's personal works, this thesis is also aimed at contributing to the efforts for sustaining and saving Turkish cultural heritage for next generations. The findings have indicated that the tree of life, horses, and birds are among the shamanic symbols, which are most often used in sampled modern Turkish paintings. Keywords: Shamanism, Shaman, Shaman Symbols, Art, Turkish Painting Advisor: Professor Nurseren Tor, Mersin University,Art Painting Department, Mersin.