Sosyobilimsel konulara dayalı fen eğitiminin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık ve çevre okuryazarlık seviyelerine etkisi

Abstract

Bir ülkenin gelişebilmesi için ülkedeki bireylerin bir takım özelliklere sahip olması beklenmektedir. Bireylerden beklenen bu özelliklerin başında eleştirel düşünme, karşılaştığı durumlarda muhakeme yapabilme, kendi ölçütlerine sahip olma ve bu ölçütlere göre kararlar verme, sorgulama, kıyaslama becerilerine sahip olmak şeklinde sıralanabilmektedir. Bahsi geçen özelliklerin bireylere kazandırılmasında da sosyobilimsel konuların okullarda öğretilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı kazanımlarında yer alarak öğrencilerden beklenen bu özelliklerin kazandırılması için okullarda öğretilen fen bilimleri dersine sosyobilimsel konular dâhil edilmiştir. Sosyobilimsel konular Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Fen Öğretim Programları' nda yerini almıştır (MEB, 2013; 2018). Bu araştırmada sosyobilimsel konulara dayalı fen derslerinin işlendiği sınıflarda öğrencilerin bilimsel okuryazarlık seviyeleri ve çevre okuryazarlık seviyelerinin nasıl değişim göstereceği araştırılmıştır. Bu araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ön test-son test, kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Mersin ilinde bulunan bir ortaokulun 7. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Veri toplamak amacı ile bilimsel okuryazarlık ölçeği, ilköğretim öğrencileri için çevre okuryazarlık ölçeği ve çevre sorunları ile ilgili açık uçlu sorular deney grubu ve kontrol grubuna ortak olarak uygulanmıştır. Deney grubunda dersler çevre temalı sosyobilimsel metinler ve kâğıt geri dönüşümü etkinliği uygulanarak işlenmiştir. Deney grubuna dokuz adet sosyobilimsel konu içeren metin (nükleer santral, plastik poşetler, geri dönüşüm, kimya endüstrisi, güneş enerji santrali, fok avcılığı, palm yağı, hidroelektrik-termik santral, uzay kirliliği) uygulanmıştır. Kontrol grubunda ise dersler MEB müfredatına göre işlenmiştir. Sosyobilimsel konulara dayalı fen eğitiminin uygulandığı sınıflardaki öğrencilerin bilimsel okuryazarlık seviyeleri ve çevre okuryazarlık seviyelerinin müfredat programının uygulandığı sınıflara göre farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler nicel ve nitel veri analiz tekniklerine göre değerlendirilmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlarda deney grubu öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık seviyelerinin son testte arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Bilimsel okuryazarlık ölçeği son testte deney grubunda ve kontrol grubunda bulunan kız öğrencilerin bilimsel okuryazarlık seviyeleri erkek öğrencilerin bilimsel okuryazarlık seviyelerine oranla daha yüksek çıkmıştır. Araştırma sonucunda, deney grubu ve kontrol grubu öğrencilerinin çevre okuryazarlık seviyelerinde artış görülmüştür. Deney grubu öğrencilerinin çevre okuryazarlık ölçeğinin davranış boyutunda son test lehine artış olmuştur. Kontrol grubu öğrencilerinin çevre okuryazarlık ölçeği tutum boyutu ve davranış boyutu için son testte tutumlarının arttığı görülmüştür. Deney ve kontrol grupları arasında bilimsel okuryazarlık son test puanı deney grubu lehine artış göstermiştir.Açık uçlu sorulara verilen yanıtlardan elde edilen sonuçlara göre; öğrencilerin çevre sorunları hakkındaki fikirlerinin uygulama öncesine göre arttığı, daha fazla çevre sorunu sıralayabildikleri ve çevre sorunlarını tespit edebildikleri görülmüştür. Uygulama sonrası deney grubu öğrencilerinin en önemli çevre sorunu hakkındaki fikirlerinde değişim olduğu, tüm çevre sorunlarının önemli olduğu ve birbiriyle bağlantılı olduğunu fark ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin uygulama ile ilgili görüşleri değerlendirildiğinde, deney grubu hakkındaki görüşlerden deney grubu öğrencilerinin derse karşı olumlu tutum geliştirdikleri, hayvanların avlanması konusunda bilinçlendikleri ve çevre konusundaki bilgilerinin arttığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Çevre temalı sosyobilimsel metinler ve etkinliklerin uygulandığı öğrencilerin çevre sorunları hakkında bilgilendikleri, duyarlılık kazandıkları ve bu çalışmanın çevre okuryazarlığı ve bilimsel okuryazarlık kazandırmada etkili olduğu söylenebilir.

In order for a country to develop, individuals in the country are expected to have some characteristics. At the top of these characteristics, to be able to think critically, have the ability to make judgments in the situations they face and have their own criteria and make decisions based on these criteria, have the skills of questioning and comparison can be listed. It is thought that it would be beneficial to teach socio-scientific subjects in schools in gaining the mentioned characteristics to individuals. Socio-scientific subjects have been included in science courses taught in schools in order to gain these characteristics expected from students, by covering them within the learning outcomes of the Ministry of National Education. Socio-scientific issues have been included in the Ministry of Turkish National Education's Primary Science Curriculum (MEB, 2013; 2018).In this study, it was investigated how the students' scientific literacy levels and environmental literacy levels change in science lessons based on socio-scientific issues. In this research, pre-test-post-test, quasi-experimental design with control group was used as quantitative research methods. The study group of the study composed of 7th grade students attending secondary school located in Mersin province. While gathering data, scientific literacy scale and environmental literacy scale applied both to the experimental group and the control group. In the experimental group, the lessons covered with socio-scientific issue texts and related activities. Nine texts including socio-scientific issues (nuclear power plant, plastic bags, recycling, chemical industry, solar power plant, seaport, palm oil, hydroelectric-thermal power plant, space pollution) applied to the experimental group. In the control group, lessons were taught according to the MEB curriculum. The data obtained from the research were evaluated according to quantitative and qualitative data analysis techniques. It will be examined if the Scientific literacy levels and environmental literacy levels of students in the classes in which science education based socio-scientific subjects are applied differ from the classes in which the curriculum is applied.As a result of the study, it was concluded that scientific literacy levels of experimental group students increased in the post-test. In the post test of scientific literacy scale, the scientific literacy levels of female students in the experimental group and control group were higher than the male students' scientific literacy levels. An increase in the environmental literacy levels of experimental group and control group students was observed. There was an increase in the behavioral dimension of the environmental literacy scale of the experimental group students in favor of the posttest. It was observed that the attitude of the control group students increased in the posttest for the environmental literacy scale attitude dimension and behavior dimension. Between the experimental and control groups, the scientific literacy post-test score increased in favor of the experimental group.According to the results obtained from the answers given to open-ended questions; it was seen that students' ideas about environmental problems increased compared to pre-application, they could list more environmental problems and they could detect environmental problems. It was concluded that after the practice there had been a change in the experimental group students' ideas on the most important environmental problem, and the students realized that all environmental problems were important and connected with each other. Otherwise, in the control group where the current program was applied, no significant difference was found. It is concluded that the experimental group students develop a positive attitude towards the lesson, they become conscious about the hunting of animals and their knowledge about the environment increases. It can be said that the students whom are applied socio-scientific texts and activities with environmental theme have been informed about environmental problems, they got sensitive and this study has been effective in gaining environmental literacy and scientific literacy.